Tranh cãi quanh xe tự lái: Đột phá công nghệ hay hiểm họa tiềm ẩn?

Đội xe không tự lái của hãng robotaxi Cruise tại Mỹ.

Theo hãng tin Reuters, chính phủ Mỹ vừa có động thái cởi mở nhằm thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ hơn của ngành công nghiệp xe tự lái, thông qua việc nới lỏng một số quy định an toàn truyền thống vốn chỉ áp dụng cho xe có người điều khiển. Cụ thể, các yêu cầu như bắt buộc phải trang bị gương chiếu hậu, vô-lăng hay bàn đạp phanh những chi tiết vốn không còn cần thiết với xe tự lái cấp độ cao – sẽ được cân nhắc miễn trừ trong thời gian tới.

Động thái này được đánh giá là bước tiến quan trọng nhằm mở đường cho các công ty công nghệ và sản xuất ô tô đang đẩy mạnh triển khai dịch vụ taxi tự hành (robotaxi) tại các bang như California, Texas và Arizona. Những cái tên dẫn đầu xu hướng này tại Mỹ bao gồm Waymo (thuộc Alphabet), Cruise (thuộc GM) và Zoox (thuộc Amazon).

Tại châu Á, Trung Quốc nổi lên như một cường quốc đi đầu trong lĩnh vực xe tự hành. Không chỉ cấp phép cho các doanh nghiệp lớn như XPeng, NIO và BYD triển khai thử nghiệm công nghệ tự lái, chính phủ Trung Quốc còn chủ động đầu tư vào hạ tầng đồng bộ phục vụ xe tự hành như đường thông minh, cảm biến hạ tầng và các khu công nghiệp sản xuất chip chuyên biệt. Một ví dụ điển hình là dự án phát triển hệ sinh thái xe tự động trị giá 2,3 tỷ USD tại thành phố Vũ Hán, được công bố vào cuối năm 2024.

Nhật Bản và Singapore cũng ghi dấu ấn đáng kể trong cuộc đua công nghệ này. Nhật Bản đã cho phép xe tự hành cấp độ 4 (xe vận hành hoàn toàn tự động trong các khu vực nhất định) đi vào hoạt động từ tháng 4/2023, trong khi Singapore chính thức đưa vào vận hành xe minibus tự lái đầu tiên từ tháng 6/2024.

Theo các chuyên gia trong ngành, công nghệ tự lái cấp độ cao – với khả năng xử lý phanh, đánh lái và duy trì làn đường một cách độc lập – sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu va chạm giao thông do lỗi con người, vốn là nguyên nhân chiếm đa số trong các vụ tai nạn hiện nay.

Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ bản sao số (Digital Twins) kết hợp cùng trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng phổ biến, cho phép mô phỏng các tình huống giao thông phức tạp trong môi trường ảo để kiểm chứng và hoàn thiện khả năng phản ứng của hệ thống tự lái trước khi triển khai thực tế.

Vẫn còn nhiều tranh cãi về tính an toàn

Dù được kỳ vọng cao, xe tự lái vẫn đang đối mặt với không ít lo ngại, đặc biệt về tính an toàn. Nhiều vụ tai nạn nghiêm trọng xảy ra những năm gần đây đã khiến công chúng hoài nghi về khả năng thay thế hoàn toàn con người của công nghệ này.

Một chiếc xe tự lái đang vận hành thử nghiệm trên đường phố Santa Monica, Los Angeles.

Thị trường xe tự lái toàn cầu đang chứng kiến những bước phát triển mạnh mẽ về công nghệ, nhưng cũng đồng thời đối mặt với hàng loạt thách thức liên quan đến an toàn vận hành và sự chấp nhận của người tiêu dùng.

Gần đây nhất, vào tháng 3/2025, một vụ tai nạn nghiêm trọng tại Trung Quốc liên quan đến mẫu sedan điện tự lái Xiaomi SU7 đã khiến 3 người thiệt mạng, làm dấy lên những lo ngại về mức độ an toàn của xe tự hành trong điều kiện giao thông thực tế.

Trước đó, vào cuối năm 2023, Cruise – công ty vận hành dịch vụ taxi không người lái thuộc tập đoàn General Motors – đã bị Sở quản lý phương tiện cơ giới bang California (Mỹ) yêu cầu đình chỉ hoạt động 50% đội xe sau hai vụ va chạm xảy ra liên tiếp trong một buổi tối ngày 17/8. Dù không gây thiệt hại về người, nhưng các sự cố này đã đặt dấu hỏi lớn về tính ổn định và khả năng phản ứng kịp thời của hệ thống điều khiển tự động.

Một trong những tai nạn đầu tiên và gây chấn động nhất liên quan đến xe tự lái từng xảy ra vào năm 2018 tại bang Arizona (Mỹ). Khi đó, một chiếc SUV tự lái thử nghiệm của Uber đã đâm tử vong một người phụ nữ đang dắt xe đạp băng qua đường. Dù có tài xế an toàn ngồi sau vô-lăng, nhưng người này lại đang mất tập trung vì sử dụng điện thoại. Hậu quả, tài xế bị kết án 3 năm quản chế và vụ việc đã buộc Uber tạm ngưng toàn bộ chương trình thử nghiệm xe tự lái trong một thời gian dài.

Trước làn sóng tai nạn và sự cố liên quan đến xe tự lái, chính phủ Trung Quốc đã phản ứng nhanh bằng việc thắt chặt khung pháp lý. Một loạt quy định mới đã được ban hành, trong đó cấm người dùng phổ thông tham gia thử nghiệm tính năng tự hành, ngăn chặn việc triển khai các chức năng không giám sát như đỗ xe từ xa, và bắt buộc các hệ thống giám sát tài xế phải luôn hoạt động. Đồng thời, các bản cập nhật phần mềm điều khiển xe tự lái qua mạng (OTA) cũng sẽ được quản lý nghiêm ngặt như các đợt triệu hồi kỹ thuật chính thức.

Trong khi đó, Mỹ lại đang theo đuổi hướng tiếp cận mềm dẻo hơn. Cơ quan quản lý liên bang đề xuất cắt giảm một số yêu cầu báo cáo sự cố, đồng thời cho phép miễn trừ các quy định an toàn truyền thống đối với xe không người lái – bao gồm cả việc không cần trang bị gương chiếu hậu hay vô-lăng. Tuy nhiên, tại cấp bang, California – nơi được xem là trung tâm công nghệ tự lái – lại thể hiện quan điểm thận trọng. Bang này đang đề xuất quy trình thử nghiệm nghiêm ngặt hơn dành cho xe tải tự hành hạng nặng, yêu cầu phương tiện phải hoàn tất quãng đường thử nghiệm tối thiểu 800.000 km mới đủ điều kiện tham gia giao thông công cộng.

Bên cạnh các yếu tố kỹ thuật và pháp lý, rào cản lớn không kém chính là tâm lý người tiêu dùng. Theo khảo sát của tổ chức AAA Foundation (Mỹ) công bố năm 2024, có tới 66% người được hỏi bày tỏ sự e ngại với xe tự lái, trong khi chỉ 9% hoàn toàn tin tưởng vào công nghệ này. So với năm 2022, tỷ lệ người dùng đặt niềm tin vào xe tự hành đã giảm gần một nửa, cho thấy niềm tin của công chúng đang bị ảnh hưởng đáng kể bởi các sự cố thực tế. Dù vậy, các tính năng hỗ trợ lái đơn lẻ như phanh khẩn cấp tự động hay hỗ trợ giữ làn đường vẫn tiếp tục nhận được sự ủng hộ rộng rãi, cho thấy người dùng sẵn sàng tiếp cận từng bước với công nghệ, thay vì tin tưởng hoàn toàn vào khả năng tự lái toàn phần trong giai đoạn hiện tại.