3 sai lầm nhiều tài xế mắc phải khiến ô tô có nguy cơ bó máy nặng

Bó máy còn gọi là bó piston hay “lúp-pe” trong cách gọi dân gian là hiện tượng xảy ra khi piston bị kẹt hoặc di chuyển khó khăn bên trong xy-lanh. Đây là một tình trạng nghiêm trọng có thể dẫn đến hư hỏng nặng cho động cơ. Nguyên nhân chủ yếu gây ra hiện tượng này là do động cơ bị quá nhiệt. Khi nhiệt độ tăng cao vượt ngưỡng cho phép, piston vốn được chế tạo từ kim loại sẽ giãn nở, làm tăng ma sát với thành xy-lanh và có thể dẫn đến hiện tượng kẹt cứng.

Khi xe rơi vào tình trạng bó máy, động cơ sẽ gần như không thể hoạt động hoặc hoạt động trong tình trạng ì ạch, thiếu ổn định. Nếu không được xử lý kịp thời, hậu quả để lại là vô cùng nghiêm trọng. Cụ thể, piston bị kẹt có thể làm cong tay biên, hoặc thậm chí gãy trục biên, dẫn đến hư hỏng toàn bộ động cơ và các bộ phận liên quan như xy-lanh, bạc đạn, trục khuỷu,... Việc khắc phục những hư hỏng kiểu này không chỉ tốn kém hàng chục đến hàng trăm triệu đồng, mà còn đòi hỏi thời gian sửa chữa dài và tay nghề kỹ thuật cao.

Điều đáng tiếc là, trong quá trình sử dụng xe, nhiều chủ xe kể cả những người có kinh nghiệm vẫn mắc phải một số sai lầm tưởng chừng nhỏ nhưng lại là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến bó máy. Dưới đây là 3 sai lầm phổ biến nhất mà người dùng ô tô thường gặp phải, vô tình đẩy chiếc xe của mình vào tình trạng “nghẹt thở” vì bó máy:

1. Lười thay dầu nhớt

Một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra hiện tượng bó máy trên ô tô nhưng lại thường bị người dùng xem nhẹ chính là việc xe bị thiếu dầu bôi trơn hoặc đã quá lâu không được thay dầu đúng định kỳ. Dầu nhớt không chỉ đóng vai trò bôi trơn, mà còn giúp làm mát, làm sạch và bảo vệ các chi tiết chuyển động bên trong động cơ. Khi thiếu dầu hoặc dầu bị suy giảm chất lượng, các bề mặt kim loại tiếp xúc trực tiếp với nhau, gây ma sát lớn, sinh nhiệt cao và dẫn đến hiện tượng piston bị kẹt trong xy-lanh hay còn gọi là bó máy.

Xe bị thiếu dầu hoặc đã quá lâu không được thay dầu là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến hiện tượng ô tô bị bó máy

Chính vì vậy, các nhà sản xuất ô tô luôn khuyến cáo người dùng cần thay dầu lần đầu tiên sau khoảng 1.000 km và sau đó định kỳ mỗi 5.000 – 7.000 km (tùy loại xe và loại dầu sử dụng). Đối với những xe sử dụng ít, dù quãng đường chưa đạt mức khuyến nghị thì vẫn nên thay dầu định kỳ theo thời gian (thường là mỗi 6 tháng), bởi dầu nhớt để lâu vẫn có thể bị oxy hóa, biến chất, lắng cặn và mất dần khả năng bôi trơn.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay có không ít trường hợp người dùng lơ là hoặc thậm chí… quên luôn việc thay nhớt. Có chủ xe sử dụng ô tô 2–3 năm liên tục mà không thay dầu một lần nào, dẫn đến động cơ làm việc trong tình trạng “khát dầu” kéo dài, gây hư hại nghiêm trọng và chi phí sửa chữa không hề nhỏ.

Ngoài việc quên thay dầu, còn có nhiều nguyên nhân khác liên quan đến dầu bôi trơn cũng có thể dẫn đến bó máy, chẳng hạn như:

• Dầu bị rò rỉ nhưng không được phát hiện kịp thời;
• Sử dụng dầu không đúng loại hoặc dầu kém chất lượng, không đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật của xe;
• Bộ lọc dầu bị nghẹt, khiến dầu không lưu thông tốt trong hệ thống.

Để phòng ngừa hiệu quả tình trạng bó máy do vấn đề dầu bôi trơn, chủ xe cần tuân thủ nghiêm túc lịch thay dầu theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Đồng thời, nên thường xuyên kiểm tra mức dầu và chất lượng dầu bằng que thăm, quan sát xem có dấu hiệu rò rỉ dưới gầm xe, hoặc có bất thường nào trong quá trình vận hành (tiếng động lạ, máy gằn, nóng bất thường...).

Chỉ một thao tác đơn giản như kiểm tra và thay dầu đúng cách có thể giúp bạn tránh được hàng chục triệu đồng chi phí sửa chữa và bảo vệ động cơ luôn hoạt động trong điều kiện tối ưu.

2. Quên kiểm tra nước làm mát

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhưng lại thường bị xem nhẹ – đặc biệt là với người dùng không am hiểu kỹ thuật – chính là việc không kiểm tra và bổ sung nước làm mát đúng cách. Thậm chí, nhiều chủ xe, đặc biệt là phái nữ, đôi khi còn không biết chính xác két nước làm mát nằm ở đâu trong khoang động cơ. Điều này dẫn đến việc xe vận hành trong thời gian dài mà hệ thống làm mát không còn đủ dung dịch, gây nguy cơ quá nhiệt nghiêm trọng.

Nước làm mát có vai trò rất quan trọng đối với động cơ.

Nước làm mát đóng vai trò tối quan trọng trong việc điều tiết nhiệt độ hoạt động của động cơ. Khi thiếu nước làm mát, quá trình tản nhiệt bị gián đoạn, khiến nhiệt độ động cơ tăng cao vượt ngưỡng cho phép. Hệ quả là có thể xảy ra hiện tượng thổi gioăng nắp máy, mất áp suất buồng đốt, và đặc biệt là giãn nở nhiệt mạnh của piston, làm tăng ma sát với thành xy-lanh, dẫn đến hiện tượng bó máy – một dạng hỏng hóc nghiêm trọng, tiềm ẩn nguy cơ hư hỏng toàn bộ cụm động cơ.

Chính vì vậy, việc kiểm tra mực nước làm mát định kỳ là thao tác đơn giản nhưng không thể bỏ qua, đặc biệt là trước mỗi chuyến đi xa, trong điều kiện thời tiết nắng nóng hoặc khi xe phải vận hành liên tục. Chủ xe nên quan sát bình phụ của hệ thống làm mát nơi có vạch hiển thị “MIN” và “MAX” – để đảm bảo mực nước nằm trong ngưỡng cho phép.

Lưu ý quan trọng: chỉ nên sử dụng nước làm mát chuyên dụng được khuyến cáo bởi nhà sản xuất, vì loại nước này có chứa các phụ gia chống ăn mòn, chống sôi và chống đóng cặn. Tuyệt đối tránh dùng nước lọc hoặc nước máy thay thế, vì chúng không đảm bảo tính ổn định nhiệt và có thể gây lắng cặn trong hệ thống làm mát, ảnh hưởng đến hiệu quả tản nhiệt cũng như tuổi thọ của động cơ.

Một chiếc xe khỏe mạnh bắt đầu từ việc chăm sóc những chi tiết nhỏ. Kiểm tra nước làm mát thường xuyên chính là cách đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả để bảo vệ trái tim của chiếc xe chính là động cơ khỏi những hư hỏng không đáng có.

3. Bỏ qua cảnh báo trên bảng điều khiển khiến ô tô bị bó máy

Trên các dòng ô tô đời mới, hệ thống điện tử ngày càng thông minh và được tích hợp nhiều cảm biến giám sát tình trạng hoạt động của xe theo thời gian thực. Khi phát hiện các bất thường liên quan đến nhiệt độ động cơ, mức dầu bôi trơn, nước làm mát, hay nhiều chỉ số kỹ thuật khác, hệ thống sẽ lập tức hiển thị đèn cảnh báo trên bảng đồng hồ táp-lô nhằm cảnh báo sớm cho người lái.

Tuy nhiên, một thực tế đáng lo ngại là nhiều tài xế đặc biệt là người mới sử dụng ô tô không có thói quen quan sát bảng táp-lô, hoặc không hiểu rõ ý nghĩa các biểu tượng cảnh báo. Có trường hợp người dùng chỉ lên xe, nổ máy và lái đi mà không hề để ý bất kỳ tín hiệu nào từ hệ thống. Tệ hơn, nhiều chủ xe còn đặt các vật dụng như ví tiền, khăn giấy, chai nước… lên bề mặt táp-lô, che khuất các đèn cảnh báo, dẫn đến việc đèn báo đã sáng nhưng hoàn toàn không được nhận biết.

Người lái nên tìm hiểu về ý nghĩa đèn cảnh báo trên táp lô, tạo thói quen thường xuyên quan sát, để ý các cảnh báo trên bảng táp lô

Đây là một sai lầm cực kỳ nguy hiểm. Việc bỏ qua tín hiệu cảnh báo khiến xe tiếp tục vận hành trong tình trạng thiếu dầu, quá nhiệt hoặc mất nước làm mát, tạo điều kiện cho piston giãn nở quá mức, ma sát tăng cao và dẫn đến bó máy – một dạng hỏng hóc nghiêm trọng có thể phá hủy toàn bộ động cơ nếu không được xử lý kịp thời.

Chính vì vậy, việc trang bị kiến thức cơ bản về các đèn cảnh báo trên táp-lô là điều mà bất kỳ chủ xe nào cũng cần thực hiện, dù là mới lái hay đã có nhiều năm kinh nghiệm. Đồng thời, nên tạo thói quen kiểm tra bảng đồng hồ mỗi lần khởi động, không đặt vật dụng che chắn táp-lô, và đặc biệt là không bỏ qua bất kỳ đèn cảnh báo nào. Nếu thấy đèn cảnh báo động cơ sáng (check engine), biểu tượng nhiệt độ cao, hoặc mức dầu giảm đột ngột, hãy ngừng vận hành xe và đưa đến gara uy tín để được kiểm tra càng sớm càng tốt.

Ngoài ba sai lầm phổ biến đã đề cập, còn một số yếu tố khác cũng góp phần dẫn đến tình trạng bó máy, bao gồm:

• Sử dụng xăng/dầu kém chất lượng, dễ tạo cặn bẩn và ảnh hưởng đến khả năng cháy nổ trong buồng đốt;
• Không thay thế kịp thời khi quạt làm mát bị hỏng, dẫn đến nhiệt độ động cơ tăng cao;
• Thói quen lái xe sai cách như ép ga, ép số liên tục khiến động cơ làm việc quá tải.

Trong trường hợp xe có dấu hiệu bị bó máy – chẳng hạn như máy ì, không thể khởi động, phát ra tiếng kêu lạ khi đề – tuyệt đối không cố gắng khởi động lại nhiều lần. Hãy liên hệ ngay với gara chuyên nghiệp để được chẩn đoán chính xác và khắc phục triệt để, tránh tình trạng hỏng hóc lan rộng, phát sinh chi phí lớn hơn về sau.