Những thói quen xấu có thể phá hủy động cơ và dàn gầm của xe bạn

Quên hạ phanh tay là một trong những sơ suất phổ biến nhất của các lái mới

Cháy phanh, hỏng cảm biến ABS… vì phanh tay

vấn đề quên hạ phanh tay hoặc hạ chưa hết không chỉ phổ biến với người mới lái mà còn là chủ đề được bàn luận sôi nổi trên các diễn đàn ô tô. Tình huống này có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng mà nhiều tài xế chưa lường trước được.

Trên hầu hết các dòng xe hiện nay, hệ thống phanh dừng (phanh tay) sử dụng phanh đĩa hoặc phanh tang trống (tăng-bua), hoạt động độc lập hoặc kết hợp với hệ thống phanh chính, nhưng đều được bố trí tại cụm phanh sau. Khi phanh tay chưa được hạ hoàn toàn, má phanh vẫn tiếp xúc với đĩa phanh hoặc tăng-bua, tạo ra ma sát lớn trong quá trình di chuyển. Điều này khiến nhiệt độ phanh tăng cao, có thể dẫn đến hiện tượng cháy má phanh, làm giảm hiệu quả phanh và gây hư hỏng hệ thống.

Phanh dừng dưới chân (bên trái) rất dễ khiến các lái xe quên nhả

Không dừng lại ở đó, nhiệt độ tăng đột biến còn ảnh hưởng đến các bộ phận liên quan như phớt chắn bụi, mỡ bôi trơn bi moay-ơ, khiến chúng bị chảy và suy giảm chức năng nhanh chóng. Cảm biến ABS (chống bó cứng phanh) gắn trên cụm phanh cũng có nguy cơ hư hỏng, trong khi dầu phanh sôi có thể làm giảm đáng kể hiệu suất phanh, gây mất an toàn khi vận hành xe.

Cách nhận biết hư hỏng do quên hạ phanh tay Việc phát hiện hư hỏng do quên nhả phanh tay không hề đơn giản đối với người lái. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu có thể nhận biết:

Hư hỏng bi moay-ơ: Khi xe di chuyển, có thể xuất hiện tiếng ù hoặc rít nhẹ, đặc biệt khi tăng tốc.

Hư hỏng cảm biến ABS: Đèn cảnh báo ABS trên bảng đồng hồ sẽ sáng, cảnh báo lỗi hệ thống chống bó cứng phanh.

Để đảm bảo an toàn, khi phát hiện các dấu hiệu trên, tài xế nên kiểm tra hệ thống phanh tại các trung tâm dịch vụ uy tín để tránh những hư hỏng nghiêm trọng hơn.

Đại tu động cơ vì quên lịch thay dầu

Theo khuyến cáo từ hầu hết các nhà sản xuất ô tô, dầu bôi trơn động cơ nên được thay thế sau khoảng 5.000km hoặc 10.000km, tùy thuộc vào loại dầu sử dụng. Chu kỳ này cũng tương ứng với 3 - 6 tháng, tùy theo điều kiện nào đến trước. Một số nhà sản xuất dầu nhớt, nhằm thu hút khách hàng, quảng bá rằng sản phẩm của họ có thể giúp động cơ vận hành trong quãng đường dài gấp đôi so với các loại dầu thông thường.

Tuy nhiên, điều kiện vận hành thực tế mới là yếu tố quan trọng quyết định tần suất thay dầu. Ở các quốc gia có hạ tầng giao thông hiện đại như Singapore, Kuala Lumpur hay Vienna, tốc độ di chuyển trung bình có thể đạt 60 – 80km/h, ngay cả trong khu vực đô thị. Ngược lại, tại các thành phố lớn ở Việt Nam, mật độ giao thông dày đặc khiến tốc độ trung bình chỉ vào khoảng 15 – 20km/h. Điều này có nghĩa là, trong cùng một khoảng thời gian hoạt động, một chiếc xe tại Hà Nội có thể chỉ di chuyển được 1/3 quãng đường so với xe tại các nước phát triển, nhưng động cơ vẫn phải hoạt động liên tục và chịu mức tải không hề thấp.

Dầu cháy bám vào xéc-măng dầu và làm kẹt và hở buồng đốt

Chính vì sự khác biệt về điều kiện giao thông, tần suất thay dầu động cơ cần được điều chỉnh linh hoạt. Chủ xe cần đánh giá dựa trên thực tế sử dụng thay vì chỉ tuân theo khuyến cáo trên lý thuyết. Cụ thể:

Xe thường xuyên di chuyển trong đô thị, hay bị kẹt xe, vận hành ở tốc độ thấp: Nên thay dầu sau khoảng 4.000 – 5.000km.

Xe chạy đường dài, thường xuyên vận hành trên xa lộ: Có thể kéo dài chu kỳ thay dầu hơn, từ 7.000 – 10.000km, tùy vào điều kiện cụ thể.

Thực tế tại nhiều xưởng dịch vụ cho thấy không ít tài xế quá tin vào mốc thay dầu trên lý thuyết, dẫn đến tình trạng dầu bị biến chất mà không được thay thế kịp thời. Khi dầu xuống cấp, nó có thể:

Bị cháy, biến chất, trở nên sền sệt như bùn hoặc thậm chí kết dính như muội than.

Cặn dầu cháy bám vào các chi tiết máy, gây bó máy, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận hành.

Đáng lo ngại nhất, cặn dầu có thể làm kẹt xéc-măng dầu, dẫn đến hở buồng đốt, gây khói dầu hoặc khiến động cơ mất khả năng hoạt động hoàn toàn.

Khi đó, giải pháp duy nhất là bổ máy, vệ sinh toàn bộ động cơ, tốn kém cả về chi phí lẫn thời gian sửa chữa.

Đây là hậu quả của việc thay dầu muộn

Câu hỏi thường gặp: Khi lịch thay dầu động cơ thay đổi, lịch thay các loại dung dịch khác có bị ảnh hưởng không? Trả lời: Có. Khi lịch thay dầu động cơ điều chỉnh, các loại dầu khác như dầu phanh, dầu trợ lực, dầu vi sai (lap) và nước làm mát cũng nên được thay đổi theo. Bởi lẽ, những dung dịch này chịu tác động trực tiếp từ nhiệt độ vận hành của động cơ và có thể bị suy giảm chất lượng nhanh hơn trong điều kiện làm việc khắc nghiệt.

Xe số tay hay bị cháy côn

Trên các dòng xe số sàn đời cũ, nhiều tài xế lâu năm thường áp dụng kinh nghiệm lái truyền thống “côn ra, ga vào”, tức là vừa nhả côn vừa mớm ga để tránh chết máy khi chuyển số. Tuy nhiên, khi áp dụng cách lái này trên các dòng xe số sàn thế hệ mới, người lái có thể vô tình làm cháy côn, gây hư hỏng nghiêm trọng và giảm tuổi thọ của bộ ly hợp.

Hiện nay, các dòng xe số sàn thế hệ mới được trang bị động cơ có công suất và mô-men xoắn lớn hơn so với trước đây. Nhờ đó, người lái chỉ cần từ từ nhả côn mà không cần đệm ga, kể cả khi khởi hành trên mặt đường có độ nghiêng thấp. Động cơ hiện đại có khả năng duy trì vòng tua đủ để xe không chết máy khi khởi động ở tốc độ thấp.

Nếu người lái vẫn giữ thói quen mớm ga khi côn chưa nhả hết, mô-men xoắn từ động cơ sẽ truyền đến ly hợp với lực lớn hơn mức cần thiết. Khi đó: Nếu lực kéo lớn hơn độ bám của lá côn, ma sát sẽ tăng cao, khiến côn nhanh chóng bị cháy. Lâu dần, bề mặt lá côn bị trượt liên tục, dẫn đến hao mòn nhanh, làm giảm hiệu suất truyền động và gây trượt côn khi vận hành.

Vì vậy, trên các dòng xe số sàn hiện đại, người lái nên nhả côn hoàn toàn trước khi tiếp ga, đặc biệt khi di chuyển trên đường bằng hoặc dốc thấp.

Kinh nghiệm "côn ra ga vào" nhuần nhuyễn sẽ phát huy hiệu quả trong những tình huống như thế này

Câu hỏi thường gặp: Làm thế nào để xử lý khi xe số sàn bị ùn tắc trên dốc cao? Trả lời: Khi phải di chuyển chậm trên dốc cao trong tình trạng ùn tắc, cách tối ưu nhất là kết hợp phanh tay để giữ xe thay vì chỉ dùng chân côn. Cụ thể:

• Giữ phanh tay, sau đó nhả chân côn từ từ đến điểm bám.
• Khi xe bắt đầu có xu hướng di chuyển, nhả dần phanh tay và tiếp ga nhẹ để xe tiến lên.
• Khi cần dừng giữa dốc, dùng phanh tay giữ xe thay vì giữ côn, tránh tình trạng mỏi chân và làm nóng côn quá mức.

Nhiều tài xế lâu năm có thể sử dụng kỹ thuật nhả côn nhẹ kết hợp bù ga nhỏ để giữ xe trên dốc, tuy nhiên, cách này không nên áp dụng thường xuyên. Giữ côn lâu khi xe dừng sẽ khiến bề mặt lá côn ma sát liên tục, gây cháy côn nhanh chóng.

Nước vào dầu động cơ

Mỗi nắp bình (nước hay dầu) đều được ghi rõ

Dù hiếm gặp, nhưng thực tế đã ghi nhận một trường hợp hy hữu xảy ra tại xưởng dịch vụ Ford Việt Nam ở Hà Nội. Một khách hàng sử dụng Ford Transit phát hiện nước làm mát bị cạn nên lập tức bổ sung. Tuy nhiên, sau khi đổ hết một xô nước mà vẫn không thấy mức nước thay đổi, tài xế cho rằng cần phải khởi động động cơ để nước lưu thông. Khi đề máy, động cơ chỉ nổ lên rồi chết ngay, và sau một vài lần thử lại, xe không thể khởi động được nữa.

Khi xe được cứu hộ về xưởng, vị khách hàng này chia sẻ:

Tôi thấy nước làm mát cạn, múc cả xô nước đổ vào mà chưa thấy đầy.

Sau khi kiểm tra, kỹ thuật viên phát hiện tài xế đã đổ nước vào vị trí nắp dầu động cơ thay vì bình nước làm mát phụ. Sai lầm này có thể gây hư hỏng nghiêm trọng cho động cơ, dẫn đến hiện tượng nhũ hóa dầu nhớt, làm giảm khả năng bôi trơn và có nguy cơ gây bó kẹt máy. Đây là một bài học quan trọng về việc xác định đúng vị trí bổ sung nước làm mát, đặc biệt đối với những ai chưa quen với hệ thống động cơ xe của mình.

Hãy thường xuyên kiểm tra các loại nước/dầu định kỳ để xe của bạn hoạt động tốt nhất

Câu hỏi thường gặp: Bổ sung nước máy vào hệ thống làm mát có gây hại gì không? Trả lời: Trong một chuyến đi xa, nếu phát hiện nước làm mát bị cạn và không có dung dịch làm mát tiêu chuẩn, việc sử dụng nước máy để bổ sung tạm thời là giải pháp chấp nhận được. Tuy nhiên, cần lưu ý một số điểm sau:

Trường hợp thiếu ít nước làm mát và đã bổ sung nước máy:

Nếu lượng nước bổ sung không quá nhiều, bạn có thể tiếp tục sử dụng xe mà không cần thay ngay dung dịch làm mát.

Tuy nhiên, nếu có điều kiện, sau chuyến đi bạn nên xả và thay nước làm mát tiêu chuẩn để đảm bảo hệ thống hoạt động tối ưu.

Trường hợp phải bổ sung nước không đảm bảo chất lượng (nước ao hồ, sông suối, nước bẩn…):

Bắt buộc phải thay lại nước làm mát tiêu chuẩn sau chuyến đi.

Nước không tinh khiết có thể chứa tạp chất, cặn bẩn, gây tắc nghẽn hệ thống làm mát, làm giảm hiệu quả tản nhiệt và ảnh hưởng đến tuổi thọ động cơ.

Tốt nhất nên súc rửa toàn bộ hệ thống làm mát để loại bỏ cặn bẩn và đảm bảo hiệu suất vận hành.

Hỏng động cơ vì đổ nhầm nhiên liệu

Dù không quá phổ biến, nhưng các trường hợp đổ nhầm nhiên liệu vẫn xảy ra và gây ra hậu quả nghiêm trọng. Một số vụ việc nổi bật trong những năm qua có thể kể đến như:

Một chiếc Hyundai Santa Fe máy dầu bị đổ nhầm xăng A95 tại một trạm xăng trên đường Láng, Hà Nội.

Chiếc Range Rover V8 máy dầu của vợ chồng Wayne Rooney cũng gặp sự cố tương tự vào cuối năm 2008, khiến xe phải được kéo về xưởng để xử lý.

Trên thị trường, nhiều mẫu xe có cả hai phiên bản máy xăng và máy dầu, chẳng hạn như:

Ford Everest, Hyundai Santa Fe, Kia Carens (bản nhập khẩu) – những dòng xe đã từng cung cấp cả hai tùy chọn động cơ.

Các mẫu xe đời mới như Mercedes-Benz GLK, BMW X5, BMW X3, Mitsubishi Pajero Sport, Toyota Fortuner cũng có cả phiên bản chạy xăng và dầu.

Vì vậy, chủ xe cần lưu ý kỹ khi tiếp nhiên liệu. Khi đến trạm xăng, hãy thông báo rõ loại nhiên liệu cần đổ. Theo ghi nhận của Autocar Vietnam, nhiều trạm xăng tại Hà Nội đã có quy trình hỏi lại khách hàng để đảm bảo không xảy ra nhầm lẫn.

Miệng bình diesel thường được thiết kế to hơn miệng bình xăng

Hậu quả khi đổ nhầm nhiên liệu

Đổ nhầm dầu vào động cơ xăng

Tùy vào lượng dầu đổ vào mà xe có thể gặp các mức độ ảnh hưởng khác nhau:

Nếu lượng dầu ít và lượng xăng trong bình còn nhiều: Xe vẫn có thể nổ máy nhưng sẽ chạy yếu, gia tốc kém.

Nếu lượng dầu quá nhiều: Xe có thể không khởi động được hoặc nổ máy nhưng chết dần, do dầu có đặc tính cháy khác xăng, gây ảnh hưởng đến quá trình đốt cháy trong động cơ.

Đổ nhầm xăng vào động cơ dầu

Trường hợp này nghiêm trọng hơn vì xăng có khả năng kích nổ sớm trong động cơ diesel, gây ra các hư hỏng lớn:

Nếu lượng xăng ít: Động cơ sẽ có hiện tượng kích nổ mạnh, phát ra tiếng gõ lóc cóc bất thường.

Nếu lượng xăng nhiều:

Gây hỏng piston do áp suất đốt cháy không đúng với thiết kế của động cơ diesel.

Có thể làm vỡ lốc máy, gây thiệt hại nghiêm trọng và tốn kém chi phí sửa chữa.

Cách phòng tránh và xử lý khi đổ nhầm nhiên liệu

- Phòng tránh:

Dán đề can ghi rõ loại nhiên liệu lên nắp bình nhiên liệu, đặc biệt nếu nhiều người trong gia đình sử dụng chung xe.

Khi mượn xe hoặc cho người khác lái, hãy nhắc nhở rõ về loại nhiên liệu sử dụng.

- Xử lý khi phát hiện đổ nhầm:

Tuyệt đối không khởi động động cơ.

Gọi cứu hộ ngay lập tức để đưa xe về gara, tiến hành hút toàn bộ nhiên liệu ra khỏi hệ thống.

Xúc rửa sạch hệ thống cung cấp nhiên liệu trước khi đổ lại đúng loại nhiên liệu tiêu chuẩn.

Bạn có thể ghi loại nhiên liệu lên nắp bình như thế này để phòng trường hợp đổ nhầm nhiên liệu

Câu hỏi thường gặp: Làm sao để phân biệt xe máy xăng hay máy dầu khi ngồi trong xe? Cách nhận biết nhanh chóng:

Bật chìa khóa điện về vị trí "ON" (không khởi động động cơ).

Quan sát bảng đồng hồ, nếu xuất hiện đèn cảnh báo hình lò xo (đèn báo sấy), đó là xe máy dầu.

Nếu không có đèn báo sấy, xe của bạn sử dụng động cơ xăng.

Việc hiểu rõ loại nhiên liệu xe sử dụng không chỉ giúp tránh rủi ro đổ nhầm mà còn bảo vệ động cơ và tiết kiệm chi phí sửa chữa đáng kể.