Từ năm 2035: Nhu cầu ô tô tại Việt Nam sẽ tăng trưởng mạnh

Việt Nam đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng về việc đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, theo cam kết của Thủ tướng tại Hội nghị COP26 năm 2021. Trong lộ trình hiện thực hóa mục tiêu này, ngành giao thông vận tải đóng vai trò quan trọng, khi đây là một trong những lĩnh vực có mức phát thải khí nhà kính cao nhất, chủ yếu đến từ giao thông đường bộ.

Theo số liệu năm 2021, lĩnh vực giao thông vận tải tại Việt Nam đã thải ra 32,9 triệu tấn CO₂ tương đương (MtCO₂eq), chiếm 7,2% tổng lượng khí thải nhà kính toàn quốc. Trong đó, xe tải chở hàng là phân khúc có mức phát thải cao nhất. Nếu không có các biện pháp giảm phát thải hiệu quả, lượng khí thải từ lĩnh vực này có thể tăng mạnh lên 334 MtCO₂eq vào năm 2050 theo kịch bản phát triển thông thường (BAU).

Bên cạnh thách thức, quá trình chuyển đổi sang xe điện (EV) cũng mở ra cơ hội lớn cho nền kinh tế Việt Nam trên toàn bộ chuỗi giá trị, từ sản xuất linh kiện, lắp ráp xe, đến phát triển hạ tầng trạm sạc. Để đạt được các mục tiêu do Chính phủ đề ra, doanh số xe điện cần tăng từ 500.000 xe vào năm 2022 lên 1,5 triệu xe vào năm 2030 và đạt 7,3 triệu xe vào năm 2050. Tổng nhu cầu thị trường xe điện được dự báo đạt hơn 7 triệu xe trong giai đoạn 2024-2030 và lên tới 71 triệu xe trong giai đoạn 2031-2050.

Với tốc độ gia tăng thu nhập và nhu cầu sở hữu ô tô cá nhân tại Việt Nam, việc thúc đẩy chính sách khử carbon trong giao thông và phát triển xe điện không chỉ giúp giảm tác động môi trường mà còn góp phần đưa Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất ô tô xanh trong khu vực.

Sự phát triển của xe điện (EV) không chỉ dừng lại ở việc thay thế phương tiện sử dụng động cơ đốt trong mà còn kéo theo sự tăng trưởng của toàn bộ chuỗi giá trị liên quan. Từ sản xuất và bảo trì xe, chế tạo và tái chế pin, đến mở rộng hạ tầng sạc, mỗi mắt xích trong chuỗi cung ứng này đều đóng vai trò quan trọng và có tiềm năng mang lại giá trị kinh tế lớn nếu được triển khai đồng bộ, nhất quán và kịp thời.

Việc mở rộng chuỗi giá trị xe điện không chỉ góp phần vào mục tiêu giảm phát thải mà còn tạo ra hàng loạt cơ hội việc làm trong các lĩnh vực sản xuất, vận hành, bảo trì và quản lý hạ tầng năng lượng. Nhận thức được tiềm năng này, Chính phủ Việt Nam đã đặt ra mục tiêu cụ thể nhằm thúc đẩy quá trình điện khí hóa giao thông và phát triển ngành công nghiệp xe điện trong nước.

Cột mốc quan trọng trong lộ trình này là Quyết định số 876/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ban hành vào tháng 7/2022. Văn bản này đặt ra các mục tiêu chiến lược cho quá trình chuyển đổi sang xe điện trong lĩnh vực giao thông đường bộ, bao gồm:

• Đến năm 2030, phấn đấu 50% phương tiện giao thông đô thị và 100% xe buýt, taxi nội đô sử dụng xe điện hoặc năng lượng xanh.
• Đến năm 2050, toàn bộ phương tiện giao thông đường bộ sẽ chuyển sang sử dụng xe điện hoặc các loại phương tiện không phát thải.
• Phát triển đồng bộ hạ tầng sạc, đồng thời đẩy mạnh sản xuất và lắp ráp xe điện trong nước.

Việc triển khai các chính sách này không chỉ giúp Việt Nam đạt mục tiêu trung hòa carbon mà còn thúc đẩy ngành công nghiệp xe điện nội địa, tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường khu vực và toàn cầu.

Bước nhảy vọt

Theo đánh giá của các chuyên gia Ngân hàng Thế giới (WB), từ năm 2024 đến năm 2035, quá trình điện khí hóa giao thông tại Việt Nam sẽ chủ yếu tập trung vào phân khúc xe hai bánh. Đây là điều dễ hiểu khi xe hai bánh vẫn chiếm ưu thế tuyệt đối trong cơ cấu phương tiện di chuyển tại Việt Nam. Tính đến năm 2022, cả nước có khoảng 72,16 triệu xe hai bánh đăng ký, chiếm 94% tổng lượng phương tiện, tương đương mức độ cơ giới hóa lên đến 518 xe hai bánh trên 1.000 dân – cao hơn nhiều so với xe hơi, vốn chỉ ở mức 22 xe trên 1.000 dân. Do đó, điện khí hóa phương tiện giao thông trong giai đoạn đầu sẽ chủ yếu diễn ra trong phân khúc xe hai bánh, một xu hướng đã bắt đầu từ năm 2014.

Dự báo đến năm 2035, xe điện hai bánh có thể chiếm từ 42-56% tổng doanh số xe hai bánh tại Việt Nam. Hiện tại, Việt Nam là thị trường xe điện hai bánh lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Trung Quốc, với mức chiếm lĩnh 12% tổng doanh số xe hai bánh trong năm 2022. Sự chấp nhận của người tiêu dùng, đặc biệt tại các đô thị, đang tạo điều kiện thuận lợi cho sự chuyển dịch sang xe điện hai bánh. Hiện nay, có hơn 37 nhà sản xuất và phân phối xe điện hai bánh tại Việt Nam, với sự cạnh tranh mạnh mẽ về chất lượng, giá cả và phạm vi hoạt động. Trong một số phân khúc, giá xe điện hai bánh đã ngang bằng với xe chạy xăng, giúp người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận hơn.

Việt Nam đang đứng trước cơ hội thực hiện bước nhảy vọt trong lĩnh vực giao thông, từ việc sử dụng phương tiện động cơ đốt trong (ICE) sang xe điện. Khi GDP bình quân đầu người tăng lên, rào cản tài chính trong việc sở hữu ô tô sẽ dần giảm bớt. Điều này sẽ dẫn đến sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng, khi nhiều người chuyển từ sử dụng xe hai bánh sang xe hơi. Dự báo, đến năm 2035, doanh số xe hai bánh và xe hơi có thể đạt mức tương đương nhau, đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong bức tranh giao thông Việt Nam.

Với những tín hiệu tích cực từ thị trường và các chính sách hỗ trợ của Chính phủ, ngành xe điện hai bánh tại Việt Nam không chỉ có tiềm năng tăng trưởng mạnh mà còn đóng vai trò then chốt trong việc thực hiện cam kết giảm phát thải và phát triển giao thông bền vững.

Tăng Trưởng Nhu Cầu Ô Tô Từ Năm 2035

Dự báo từ năm 2035, nhu cầu sở hữu ô tô tại Việt Nam sẽ tăng trưởng mạnh mẽ, với tổng số xe cộng dồn ước tính đạt gần 54 triệu chiếc. Điều này sẽ nâng tỷ lệ cơ giới hóa ô tô lên khoảng 312 xe trên 1.000 dân, so với mức chỉ 22 xe trên 1.000 dân vào năm 2023. Xu hướng này phản ánh sự gia tăng thu nhập bình quân đầu người và sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng, khi người dân dần chuyển từ phương tiện hai bánh sang ô tô.

Đáng chú ý, mô hình cho thuê pin vốn đang được áp dụng tại Việt Nam có thể giúp giảm bớt gánh nặng tài chính khi chuyển đổi sang xe điện. Với phương thức này, chi phí sở hữu xe điện trở nên cạnh tranh hơn so với xe sử dụng động cơ đốt trong (ICE), đặc biệt đối với những khách hàng có khả năng tài chính để mua ô tô truyền thống.

Thách Thức và Giải Pháp Cho Hạ Tầng Sạc Công Cộng

Một trong những rào cản lớn nhất đối với sự phát triển của ô tô điện tại Việt Nam chính là mạng lưới trạm sạc công cộng. Hiện nay, hạ tầng sạc vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu, gây tâm lý e ngại cho người tiêu dùng. Để giải quyết vấn đề này, giai đoạn 2025–2035 sẽ là thời điểm then chốt để Chính phủ thúc đẩy đầu tư vào hệ thống trạm sạc công cộng, đảm bảo mật độ phân bố hợp lý, tối ưu hóa chi phí vận hành và nâng cao tính tiện dụng cho người dùng.

Thách thức đặt ra là làm sao triển khai hệ thống sạc một cách hiệu quả trong bối cảnh tỷ lệ sở hữu ô tô vẫn còn thấp. Do đó, cần có các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào hạ tầng sạc nhanh, kết hợp với các giải pháp như tích hợp trạm sạc vào bãi đỗ xe chung cư, trung tâm thương mại và trạm dừng nghỉ trên các tuyến đường cao tốc.

Đẩy Mạnh Phát Triển Xe Buýt Điện: Hướng Đi Chiến Lược

Bên cạnh việc thúc đẩy xe điện cá nhân, các chuyên gia cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của giao thông công cộng, đặc biệt là xe buýt điện. Việc chuyển đổi từ phương tiện cá nhân sang hệ thống xe buýt điện đô thị không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính mà còn cải thiện chất lượng không khí, nâng cao mức độ an toàn giao thông và giảm ùn tắc tại các thành phố lớn.

Hiện nay, do sự chi phối của xe hai bánh, hệ thống xe buýt công cộng tại Việt Nam chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng phương tiện di chuyển. Đa số xe buýt nội đô vẫn sử dụng động cơ diesel, ngoại trừ một số tuyến xe buýt điện đang được thí điểm tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, với số lượng xe buýt công cộng hiện tại còn thấp, lượng khí thải CO2 từ phương thức này chưa đến 1% tổng phát thải trong lĩnh vực giao thông đường bộ.

Chi phí chuyển đổi từ xe buýt sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang xe buýt điện vẫn còn khá cao, đòi hỏi sự hỗ trợ từ Chính phủ và các chính sách thu hút đầu tư. Một giải pháp khả thi là khuyến khích người dân chuyển từ sử dụng ô tô cá nhân sang phương tiện công cộng, từ đó tạo ra nguồn thu ổn định, giúp đảm bảo tính bền vững về tài chính cho quá trình chuyển đổi này.

Kết Luận

Với tốc độ tăng trưởng mạnh của thị trường ô tô và xe điện, việc phát triển đồng bộ hạ tầng sạc và mở rộng hệ thống xe buýt điện sẽ là những yếu tố then chốt để Việt Nam đạt được mục tiêu giảm phát thải và xây dựng giao thông bền vững. Sự kết hợp giữa chính sách hỗ trợ, đầu tư hạ tầng và thay đổi hành vi người tiêu dùng sẽ quyết định mức độ thành công của quá trình chuyển đổi này trong thập kỷ tới.