Ôm cua đổ đèo: Đừng quá tự tin vào xe mạnh hay lái hay sai lầm chết người

Với đặc điểm địa hình đồi núi chiếm khoảng 75% tổng diện tích lãnh thổ, việc điều khiển ô tô tại Việt Nam thường xuyên gắn liền với các tình huống leo dốc, đổ đèo hoặc ôm cua liên tục trên những cung đường quanh co.

Mặc dù các dòng xe hiện đại ngày nay đã được trang bị hàng loạt công nghệ hỗ trợ người lái tiên tiến như hệ thống kiểm soát độ bám đường, hệ thống hỗ trợ xuống dốc, khung gầm chắc chắn và hệ thống phanh cải tiến, song người điều khiển vẫn cần nắm vững kỹ năng và lưu ý một số nguyên tắc quan trọng khi ôm cua hay đổ đèo để đảm bảo an toàn tối đa.

Cảnh giác với lời

Trong bối cảnh thị trường ô tô đang chuyển mình mạnh mẽ với sự xuất hiện liên tục của các mẫu xe mới, một xu hướng đáng chú ý là việc các công nghệ an toàn và tiện nghi vốn từng chỉ có trên xe hạng sang hay xe thể thao đang dần được tích hợp xuống các dòng xe phổ thông hơn, đặc biệt là phân khúc dưới 1 tỷ đồng. Từ đó, xuất hiện không ít lời quảng bá ví von những mẫu xe này có khả năng vận hành tiệm cận “siêu xe” với mức giá dễ tiếp cận.

Tuy nhiên, trên thực tế, vẫn tồn tại một khoảng cách rõ rệt giữa các dòng xe phổ thông và các mẫu xe cao cấp có giá 4 – 5 tỷ đồng, đặc biệt về khả năng vận hành, độ ổn định và độ an toàn trong các tình huống khẩn cấp. Đây là điều người dùng cần tỉnh táo nhận biết để tránh rơi vào tâm lý chủ quan hoặc đặt kỳ vọng quá cao vào một mẫu xe vốn không được thiết kế để vận hành ở giới hạn cao.

Vẫn có khoảng cách về khả năng vận hành giữa các mẫu xe hạng sang và xe phổ thông.

Ở các dòng xe cao cấp, sự khác biệt không chỉ đến từ công suất động cơ mà còn là sự phối hợp chặt chẽ giữa hệ thống treo tinh chỉnh kỹ lưỡng, phanh hiệu suất cao, khung gầm chắc chắn và hàng loạt công nghệ hỗ trợ người lái tiên tiến. Tất cả tạo nên sự ổn định vượt trội khi xe vận hành ở tốc độ cao, vào cua gấp hay khi xử lý các tình huống bất ngờ như phanh khẩn cấp hoặc chuyển làn đột ngột trên đường đèo hay cao tốc.

Trong khi đó, các mẫu xe giá rẻ hơn đặc biệt là nhiều dòng xe đến từ Trung Quốc dù có thể chia sẻ tên gọi công nghệ tương tự (ví dụ: phanh ABS, kiểm soát lực kéo, camera 360…), nhưng hiệu năng thực tế đôi khi không đạt chuẩn tương đương. Sự cắt giảm về dung tích động cơ, hiệu quả phanh hoặc độ chính xác trong hệ thống hỗ trợ an toàn có thể không được kiểm chứng đầy đủ trong điều kiện vận hành khắc nghiệt.

Do đó, việc đặt niềm tin quá mức vào các lời quảng cáo mỹ miều có thể tạo ra sự chủ quan khi cầm lái. Dù trong điều kiện thông thường như đi phố hoặc di chuyển đều trên cao tốc, các xe giá rẻ có thể cho cảm giác vận hành "gần giống". Nhưng trong các tình huống cần phản xạ nhanh và độ ổn định cao – như đánh lái gấp, ôm cua tốc độ cao hay phanh đột ngột trên đường trơn trượt – sự chênh lệch về chất lượng kỹ thuật giữa hai phân khúc xe sẽ trở nên rất rõ ràng, và đôi khi có thể tạo ra khác biệt giữa an toàn và tai nạn.

Hiểu về chiếc xe

Việc làm chủ một chiếc ô tô mới – đặc biệt là các mẫu xe có kích thước lớn hoặc hiệu suất cao – đòi hỏi người lái không chỉ có kiến thức căn bản về vận hành, mà còn cần sự am hiểu sâu sắc về đặc tính kỹ thuật của xe, hệ thống an toàn, cũng như giới hạn hiệu suất của từng cấu phần như phanh, treo và khung gầm.

Thực tế, phần lớn các mẫu ô tô phổ thông tại Việt Nam không được thiết kế để xử lý những tình huống vào cua gắt ở tốc độ cao. Mặc dù được trang bị hàng loạt công nghệ hỗ trợ hiện đại như hệ thống cân bằng điện tử (ESP), kiểm soát lực kéo (TCS) hay chống bó cứng phanh (ABS), nhưng cấu trúc khung gầm, trọng tâm xe và hệ thống phanh vẫn bị giới hạn so với các mẫu xe thể thao hoặc xe hiệu năng cao.

Ngược lại, các dòng xe thể thao với trọng tâm thấp, hệ thống treo hiệu chỉnh chuyên biệt và phanh hiệu suất cao giúp tăng độ bám đường và kiểm soát lực ly tâm tốt hơn khi vào cua ở tốc độ cao. Điều này cũng đúng với một số mẫu SUV thể thao đến từ các thương hiệu hạng sang như Porsche, BMW hay Maserati những chiếc xe vẫn có trọng lượng lớn và gầm cao, nhưng lại được trang bị hệ thống khung gầm tối ưu, phanh hiệu suất cao và công nghệ kiểm soát thân xe tiên tiến để đảm bảo độ ổn định và an toàn ngay cả khi vận hành ở giới hạn cao.

Đơn cử như mẫu Xiaomi SU7 Ultra một chiếc sedan điện hiệu suất cao đến từ Trung Quốc được trang bị hệ thống phanh carbon-ceramic kết hợp kẹp phanh 6 piston Akebono cho bánh trước và 4 piston ở bánh sau, giúp xe đạt quãng đường phanh chỉ 30,8 mét từ tốc độ 100 km/h. Tuy nhiên, khả năng kỹ thuật ấn tượng vẫn không thể bù đắp cho sự thiếu kiểm soát từ người lái. Việc mẫu xe này liên tục xuất hiện trong các vụ tai nạn, phần lớn đến từ việc phóng nhanh vượt quá giới hạn an toàn, cho thấy rõ ràng rằng công nghệ dù tiên tiến đến đâu vẫn cần đi kèm kỹ năng và ý thức điều khiển.

Do đó, bước đầu tiên sau khi sở hữu một chiếc xe đặc biệt là xe mới hoặc xe hiệu suất cao là cần dành thời gian tìm hiểu kỹ về cấu hình kỹ thuật, đặc tính vận hành và giới hạn an toàn của xe. Hãy bắt đầu làm quen với xe ở dải tốc độ thấp, tập trung cảm nhận độ nhạy của chân ga, phản ứng của hệ thống phanh, độ vững của khung gầm khi ôm cua… và chỉ nên tăng tốc khi đã thực sự hiểu rõ về khả năng vận hành của phương tiện.

Cuối cùng, công nghệ hỗ trợ hay hiệu suất động cơ dù có vượt trội đến đâu cũng không thể thay thế cho kỹ năng điều khiển và ý thức giao thông của người lái. Giữ vững nguyên tắc an toàn, luôn tôn trọng giới hạn bản thân và chiếc xe là điều kiện tiên quyết để đảm bảo hành trình luôn an toàn, đặc biệt trong bối cảnh giao thông Việt Nam vốn đầy biến động và thách thức.

Chủ động giảm tốc độ

An toàn luôn là nguyên tắc cốt lõi trong mọi tình huống cầm lái – đặc biệt trên những địa hình có độ rủi ro cao như đường đèo dốc, khúc cua khuất tầm nhìn hay các điểm giao cắt phức tạp. Dù điều khiển loại xe nào, tài xế cần chủ động giảm tốc độ từ sớm để có đủ thời gian nhận diện tình huống và xử lý kịp thời, thay vì phản xạ trong thế bị động.

Đối với ô tô trang bị hộp số sàn, nguyên tắc “lên số nào – xuống số đó” khi đổ đèo không đơn thuần là kinh nghiệm dân gian, mà thực chất dựa trên nền tảng kỹ thuật về việc khai thác hiệu quả phanh động cơ. Khi về số thấp, vòng tua máy được giữ ở mức cao, từ đó tạo ra lực hãm tự nhiên giúp xe giảm tốc mà không phụ thuộc quá nhiều vào hệ thống phanh, giảm thiểu nguy cơ cháy phanh khi đổ đèo dài.

Chuyển về chế độ bán tự động khi đổ đèo để đảm bảo an toàn.

Với các dòng xe số tự động, người lái cần chủ động chuyển sang chế độ bán tự động (M, +/-) hoặc chế độ thể thao (S) để kiểm soát cấp số, giữ tua máy ở ngưỡng an toàn cao nhằm tận dụng phanh động cơ tương tự như xe số sàn. Đây là điều mà nhiều tài xế mới thường bỏ qua, dẫn đến việc chỉ dựa vào chân phanh và khiến má phanh nhanh bị quá nhiệt.

Đối với xe điện (EV) và xe hybrid, yếu tố cần quan tâm lại nằm ở hệ thống phanh tái sinh (regenerative braking). Người lái nên tùy chỉnh mức độ tái sinh phù hợp với độ dốc thực tế của đoạn đường mức phanh tái sinh cao sẽ giúp tăng lực hãm, làm chậm xe hiệu quả hơn khi xuống dốc, đồng thời tái thu năng lượng về pin. Tuy nhiên, cũng cần hiểu rằng hệ thống phanh tái sinh không thể thay thế hoàn toàn chức năng của phanh động cơ truyền thống, nhất là với xe hybrid – nơi động cơ xăng vẫn giữ vai trò chính trong hệ truyền động.

Hệ truyền động thuần điện hay PHEV thường đẩy khối lượng xe tăng lên.

Riêng nhóm xe hybrid cắm sạc (PHEV), do được trang bị gói pin lớn và hệ truyền động lai phức tạp, khối lượng xe thường lớn hơn đáng kể so với các mẫu xe chạy xăng đồng hạng. Điều này kéo theo quán tính lớn hơn khi xuống dốc, khiến xe có xu hướng “trôi nhanh” nếu không kiểm soát tốt tốc độ. Tài xế điều khiển xe PHEV cần chủ động giảm tốc từ sớm khi vào cua hoặc xuống đèo, nhằm đảm bảo đủ khoảng cách và thời gian để xử lý mọi tình huống bất ngờ.

Với xe điện, khả năng điều tiết tốc độ khi xuống đèo phụ thuộc nhiều vào chế độ lái. Hầu hết các mẫu EV hiện đại đều có chế độ “One Pedal Driving” hoặc “Brake Hold” – cho phép sử dụng gần như hoàn toàn chân ga để kiểm soát tốc độ. Nhờ hệ thống tái tạo năng lượng hoạt động mạnh mẽ, xe không chỉ giảm tốc an toàn mà còn bổ sung năng lượng trở lại vào pin trong quá trình đổ đèo. Tuy nhiên, sự an toàn vẫn phụ thuộc vào kỹ năng kiểm soát tốc độ, khoảng cách và ý thức của người lái – không một công nghệ nào có thể thay thế cho tư duy lái xe cẩn trọng và chuẩn mực.

Trau dồi kiến thức, kỹ năng lái

Trong lĩnh vực kỹ thuật lái xe, "Understeer" là một thuật ngữ quan trọng, dùng để mô tả hiện tượng thiếu lái – tức là khi xe không tuân theo hướng đánh lái của người điều khiển khi vào cua. Thay vì chuyển hướng theo mong muốn (trái hoặc phải), đầu xe có xu hướng trượt thẳng ra ngoài đường cong, khiến phương tiện đi chệch khỏi quỹ đạo, tiềm ẩn nguy cơ gây tai nạn nghiêm trọng.

Hiện tượng Understeer có thể khiến ôtô mất kiểm soát, lao ra khỏi đường cong khi chạy ở tốc độ cao.

Hiện tượng này xảy ra phổ biến hơn ở các dòng xe dẫn động cầu trước (FWD – Front-Wheel Drive), vốn chiếm đa số trong phân khúc xe phổ thông tại Việt Nam. Nguyên nhân thường đến từ việc người lái vào cua với tốc độ quá cao mà không giảm tốc từ trước, khiến lốp trước bị mất độ bám đường do phải chịu đồng thời lực lái và lực kéo.

Trên các đoạn đèo dốc có khúc cua gắt, nếu tài xế không làm chủ được tốc độ từ sớm và đột ngột phải ôm cua gấp, tình trạng understeer hoàn toàn có thể xảy ra và khi đó, việc hãm phanh gấp không những không giúp kiểm soát tình hình, mà còn khiến đầu xe trượt mạnh hơn do trọng tâm bị dồn về phía trước, làm giảm độ bám của lốp trước.

Trong trường hợp không may rơi vào tình huống này, người lái nên bình tĩnh xử lý: đầu tiên, từ từ nhả chân ga để giảm tốc tự nhiên; tiếp theo, trả nhẹ vô lăng để giảm góc đánh lái việc này giúp lốp trước lấy lại độ bám đường; sau đó, khi xe đã dần ổn định, có thể phanh nhẹ để kiểm soát tốc độ. Tuyệt đối tránh các thao tác đột ngột như đánh lái gấp hoặc đạp phanh mạnh những hành động này sẽ chỉ khiến xe mất kiểm soát nghiêm trọng hơn.

Về tổng thể, kỹ năng lái xe đặc biệt trong môi trường địa hình phức tạp như đường đèo đóng vai trò then chốt để đảm bảo an toàn. Việc tuân thủ luật giao thông, làm chủ tốc độ, giữ khoảng cách và không quá tự tin vào khả năng xử lý của phương tiện là những nguyên tắc không thể bỏ qua. Không có công nghệ an toàn nào có thể thay thế cho tư duy lái xe phòng ngừa và kỷ luật.

Ngoài ra, với những chuyến đi theo đoàn, hãy nhớ rằng mỗi tài xế có kỹ năng và mức độ kinh nghiệm khác nhau. Việc cố gắng chạy theo xe phía trước trong khi chưa làm chủ chiếc xe hoặc chưa hiểu rõ cung đường sẽ dễ đẩy bản thân vào tình huống nguy hiểm. Hãy kiên định với nhịp độ phù hợp của chính mình, đặt yếu tố an toàn lên hàng đầu đó là cách lái xe khôn ngoan và chuyên nghiệp mà mọi tài xế có kinh nghiệm đều thấu hiểu.