Thị trường Đông Nam Á có còn chỗ cho ô tô điện Trung Quốc?

BYD chính thức gia nhập thị trường Việt Nam từ giữa năm 2024 với danh mục sản phẩm đa dạng, bao gồm cả xe điện và hybrid. Tuy nhiên, cho đến nay, thương hiệu này vẫn chưa tạo được dấu ấn mạnh mẽ trên thị trường.

Theo chia sẻ từ anh Trần Trung Hiếu, nhân viên kinh doanh tại VinFast: “Chúng tôi đón trung bình khoảng 20 khách mỗi ngày vào các ngày trong tuần, còn vào cuối tuần, con số này có thể tăng gấp đôi hoặc thậm chí gấp ba”.

Việc BYD mở rộng sang Việt Nam một thị trường tiềm năng với dân số trẻ và nhu cầu ngày càng tăng đối với xe điện – phản ánh cả cơ hội lẫn thách thức mà các thương hiệu ô tô Trung Quốc phải đối mặt khi tìm cách chinh phục khu vực Đông Nam Á. Dù sở hữu lợi thế về công nghệ và giá thành cạnh tranh, BYD vẫn cần xây dựng độ nhận diện thương hiệu, hệ thống phân phối và dịch vụ hậu mãi để có thể thực sự cạnh tranh với những đối thủ đã có chỗ đứng vững chắc.

Cơ hội lớn nhưng không dễ dàng

Đông Nam Á đang nổi lên như một thị trường đầy tiềm năng cho ngành ô tô điện, nhờ vào dân số hàng trăm triệu người với thu nhập ngày càng tăng và xu hướng nâng cao chất lượng cuộc sống. Đặc biệt, khi các nhà sản xuất ô tô điện Trung Quốc đối mặt với rào cản thuế quan tại Mỹ và châu Âu, khu vực này trở thành một hướng đi chiến lược để mở rộng thị phần.

Tuy nhiên, sau những tín hiệu khả quan ban đầu, thực tế thị trường đã cho thấy nhiều thách thức lớn. Mặc dù tầng lớp trung lưu tại Đông Nam Á đang có xu hướng quan tâm hơn đến xe điện, nhưng mức giá của các mẫu xe này vẫn còn cao so với thu nhập trung bình của người dân.

Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng phục vụ xe điện vẫn là một rào cản lớn. Tình trạng nguồn cung điện không ổn định tại một số quốc gia, cùng với hệ thống trạm sạc còn hạn chế, khiến người tiêu dùng chưa sẵn sàng từ bỏ xe xăng truyền thống. Đặc biệt, tại Việt Nam, yếu tố thương hiệu đóng vai trò quan trọng, khi người dùng vẫn có xu hướng ưu tiên các hãng xe quen thuộc hơn so với những thương hiệu mới gia nhập thị trường.

Theo Ron Zheng, chuyên gia từ công ty tư vấn Roland Berger GmbH, Đông Nam Á là một thị trường phức tạp hơn nhiều so với Trung Quốc. Ông nhận định: “Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc sẽ cần phải thích nghi với sự khác biệt về văn hóa, ngôn ngữ và hệ thống quy định tại từng quốc gia trong khu vực”.

Ron Zheng cũng cho biết, dù xe điện thông minh sẽ dần thay thế xe động cơ đốt trong, nhưng ngay tại Trung Quốc – thị trường xe điện lớn nhất thế giới – quá trình chuyển đổi đã mất khoảng 5 năm với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ trước khi người tiêu dùng thực sự chấp nhận. Ông dự đoán, Đông Nam Á cũng sẽ cần một khoảng thời gian tương tự để hoàn thiện hệ sinh thái xe điện và thúc đẩy sự chuyển dịch mạnh mẽ hơn trong tương lai.

Các thương hiệu nước ngoài và thị phần xe điện tại ASEAN

Người tiêu dùng Đông Nam Á từ lâu đã quen thuộc với các thương hiệu xe hơi nước ngoài, đặc biệt là các hãng xe Nhật Bản như Toyota, Honda và Nissan. Dù thị phần có dấu hiệu suy giảm, các thương hiệu Nhật Bản vẫn chiếm tới 68% tổng doanh số xe du lịch tại ASEAN trong năm 2023. Trong khi đó, các hãng xe Trung Quốc chỉ nắm giữ 6% thị phần, nhưng theo dự báo của Roland Berger, con số này có thể tăng lên 13% vào năm 2030.

Tuy nhiên, nếu xét riêng từng thị trường, con đường mở rộng của các hãng xe Trung Quốc vẫn gặp không ít trở ngại.

GAC giới thiệu loạt ô tô điện hạng sang mang thương hiệu Hyptech tại Singapore hồi tháng 1/2024. Ảnh: Nikkei Asia.

Indonesia – nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á – ghi nhận sự tăng trưởng đáng kể của xe điện, với doanh số đạt 43.188 xe vào năm ngoái, so với chỉ 125 xe vào năm 2020. Dù vậy, con số này vẫn chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng số khoảng 860.000 xe du lịch bán ra. Với đà tăng trưởng hiện tại, mục tiêu đạt 2 triệu xe điện lưu thông tại Indonesia vào năm 2030 vẫn là một thách thức lớn.

Những rào cản chính đến từ giá thành xe điện vẫn còn cao so với thu nhập trung bình và hệ thống trạm sạc chưa thực sự phổ biến. Anh Hairayani, một giáo viên tại Jakarta, nhận xét: "Có thể những người giàu sẽ quan tâm đến xe điện, nhưng người bình thường thì chưa. Giá xe vẫn còn cao và việc tìm trạm sạc khá phiền phức."

Thái Lan, một trong những thị trường xe điện phát triển nhất khu vực, cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn. Chính phủ nước này đã triển khai chương trình trợ giá 100.000 baht (khoảng 3.000 USD) cho mỗi xe điện nhằm kích cầu, nhưng doanh số xe điện năm 2024 vẫn giảm 9,3% so với năm trước, chỉ đạt 66.732 xe – thấp hơn mục tiêu 80.000 xe do Hiệp hội Xe điện Thái Lan đề ra.

Tháng 1/2025, doanh số xe điện chạy pin tiếp tục sụt giảm gần 8% so với cùng kỳ năm trước, theo dữ liệu từ Liên đoàn Công nghiệp Thái Lan. Một trong những nguyên nhân chính là tình hình tài chính khó khăn của người dân. Thái Lan hiện có mức nợ hộ gia đình cao nhất Đông Nam Á, khiến các ngân hàng ngày càng thắt chặt điều kiện cho vay mua ô tô, ảnh hưởng trực tiếp đến nhu cầu tiêu dùng.

Ngoài ra, ở những thị trường có sự hiện diện mạnh mẽ của các thương hiệu nội địa như Việt Nam, sự cạnh tranh dành cho các hãng xe Trung Quốc càng trở nên khốc liệt hơn. Không chỉ đối mặt với thách thức về niềm tin thương hiệu, các nhà sản xuất Trung Quốc còn phải thích nghi với các chính sách hỗ trợ xe điện khác nhau tại từng quốc gia trong khu vực.

VinFast thống trị thị trường Việt Nam

VinFast đang thể hiện vị thế dẫn đầu trong thị trường ô tô điện Việt Nam nhờ vào hệ thống trạm sạc ngày càng mở rộng cùng chiến lược sản phẩm phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng. Đặc biệt, mẫu xe mini giá rẻ với mức giá khoảng 11.700 USD giúp hãng dễ dàng vượt qua các đối thủ đến từ Trung Quốc. Minh chứng rõ ràng nhất là trong tổng số gần 91.500 xe điện được bán ra tại Việt Nam vào năm ngoái, hơn 87.000 chiếc thuộc về VinFast.

Tuy nhiên, một phần lớn doanh số này đến từ các đơn đặt hàng của những công ty có liên quan đến VinFast, đặc biệt là Green and Smart Mobility JSC (GSM) – hãng taxi điện lớn nhất Việt Nam, nơi tỷ phú Phạm Nhật Vượng sở hữu tới 95% cổ phần.

Theo một cuộc khảo sát do KPMG thực hiện vào tháng 7, gần 70% trong số 1.100 người Việt Nam tại các thành phố lớn cho biết họ sẵn sàng chuyển sang sử dụng xe điện hoặc hybrid. Đây được xem là cơ hội tiềm năng cho các thương hiệu Trung Quốc như BYD, vốn đang tích cực mở rộng thị trường.

Hiện tại, BYD đã giới thiệu nhiều mẫu xe điện tại Việt Nam với mức giá dao động từ 659 triệu đồng đến 1,36 tỷ đồng. Tuy nhiên, việc thuyết phục người tiêu dùng Việt Nam không hề dễ dàng.

"Mua ô tô điện Trung Quốc ở Việt Nam không thực tế. Trạm sạc cho xe Trung Quốc vẫn còn rất ít", anh Thịnh Hạnh, một người dân Hà Nội 41 tuổi, nhận xét khi cùng người thân đến showroom VinFast để tìm hiểu mẫu VF 6. Anh đã sử dụng mẫu VinFast VF 9 từ năm 2023 và đánh giá cao khả năng cá nhân hóa của xe điện – một yếu tố mà xe xăng truyền thống khó có thể mang lại.

Không chỉ vấn đề cơ sở hạ tầng, rào cản tâm lý đối với các thương hiệu Trung Quốc cũng là một trở ngại lớn. "Tâm lý e dè với hàng Trung Quốc vẫn còn tồn tại", Đông Hải, một nhân viên bán hàng tại showroom Chery ở Hà Nội, chia sẻ. Hiện tại, Chery chưa phân phối xe điện tại Việt Nam nhưng dự kiến sẽ ra mắt một mẫu trong quý II năm nay.

Nhằm nâng cao nhận diện thương hiệu và mở rộng thị trường, các hãng xe điện Trung Quốc đang đẩy mạnh chiến lược tiếp thị và đầu tư vào cơ sở sản xuất tại Đông Nam Á.

• GAC Aion đã xuất hiện trên các bảng quảng cáo lớn tại sân bay Suvarnabhumi (Bangkok).
• BYD vừa khai trương một showroom quy mô lớn ngay tại trung tâm Jakarta.
• BYD cũng đang xây dựng một nhà máy trị giá 1,3 tỷ USD tại Java (Indonesia), dự kiến đi vào hoạt động từ tháng 1 năm sau.
• Chery Automobile có kế hoạch mở một nhà máy sản xuất xe điện tại tỉnh Rayong (Thái Lan) trong năm nay với công suất 50.000 xe/năm.

Theo chuyên gia từ Roland Berger, các hãng xe Trung Quốc sẽ còn gặp nhiều “biến động ngắn hạn” tại Đông Nam Á. “Thị trường này đặt ra những thách thức lớn về vận hành, từ chuỗi cung ứng đến sản xuất hàng loạt”, chuyên gia nhận định.

Tuy nhiên, nếu có thể vượt qua những rào cản về cơ sở hạ tầng, niềm tin thương hiệu và điều kiện vận hành, các hãng xe điện Trung Quốc hoàn toàn có thể giành được thị phần đáng kể trong khu vực trong tương lai.