Tài mới cần biết: 7 quy tắc sống còn khi lái xe trên cao tốc

Hạ tầng giao thông, đặc biệt là hệ thống đường cao tốc tại Việt Nam, đang phát triển mạnh mẽ, giúp rút ngắn thời gian di chuyển và tăng cường khả năng kết nối giữa các vùng. Điều này khiến việc lái xe trên cao tốc trở nên quen thuộc với nhiều tài xế, bao gồm cả những người mới cầm lái.

Lái xe trên cao tốc được đánh giá là "nhàn chân" nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguy hiểm nếu không có kinh nghiệm.

Chia sẻ với VietNamNet, anh Hoàng Văn Tân – giảng viên đào tạo lái xe tại Hà Nội – nhận định rằng so với các tuyến đường nội đô hay đường trường (tỉnh lộ, huyện lộ, quốc lộ...), việc lái xe trên cao tốc mang lại sự thoải mái hơn do ít phải thao tác. Tuy nhiên, đặc thù của đường cao tốc là tốc độ di chuyển cao, đồng nghĩa với việc chỉ một sai lầm nhỏ cũng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, thậm chí không có cơ hội sửa chữa.

Anh Hoàng Văn Tân có gần 20 năm kinh nghiệm lái xe và đào tạo lái xe.

Bên cạnh đó, anh Tân cũng chỉ ra rằng một số tuyến cao tốc tại Việt Nam vẫn còn tồn tại những hạn chế như số làn xe ít, chưa tách biệt hoàn toàn với các phương tiện như xe máy, hay thiếu điểm dừng nghỉ hợp lý. Đồng thời, ý thức tham gia giao thông của một bộ phận tài xế chưa cao, dẫn đến nguy cơ xảy ra va chạm luôn tiềm ẩn.

Vị chuyên gia này nhấn mạnh rằng, để đảm bảo an toàn khi lái xe trên cao tốc, tài xế cần tuân thủ nghiêm các nguyên tắc giao thông và tuyệt đối tránh những hành vi tiềm ẩn rủi ro, qua đó bảo vệ chính mình cũng như những phương tiện xung quanh.

1. Không chạy quá tốc độ tối đa và dưới tốc độ tối thiểu

Hệ thống đường cao tốc tại Việt Nam hiện nay cho phép phương tiện di chuyển với tốc độ tối đa từ 90 đến 120 km/h, tùy theo từng tuyến đường. Mức tốc độ này không chỉ được quy định dựa trên các tiêu chuẩn kỹ thuật như độ rộng mặt đường, bán kính cong, độ dốc mà còn dựa trên lưu lượng phương tiện thực tế nhằm đảm bảo an toàn giao thông.

Việc lái xe vượt quá tốc độ tối đa không chỉ làm gia tăng nguy cơ tai nạn nghiêm trọng do thời gian phản ứng bị rút ngắn, mà còn có thể dẫn đến các mức xử phạt nghiêm khắc theo quy định hiện hành. Tuy nhiên, bên cạnh tốc độ tối đa, tài xế cũng cần tuân thủ tốc độ tối thiểu trên cao tốc để tránh gây cản trở dòng xe lưu thông.

Theo anh Hoàng Văn Tân – giảng viên đào tạo lái xe tại Hà Nội – việc di chuyển quá chậm trên đường cao tốc đôi khi còn tiềm ẩn rủi ro lớn hơn cả chạy quá tốc độ. Các phương tiện khác đang lưu thông với tốc độ cao có thể bị bất ngờ, dẫn đến nguy cơ va chạm từ phía sau, đặc biệt trong điều kiện tầm nhìn hạn chế hoặc khi tài xế khác không kịp xử lý tình huống. Do đó, duy trì tốc độ hợp lý và tuân thủ các quy định là yếu tố quan trọng để đảm bảo an toàn cho chính mình và các phương tiện xung quanh.

Khi lái xe trên cao tốc, không chạy quá tốc độ tối đa và dưới tốc độ tối thiểu để đảm bảo an toàn và tránh bị phạt.

2. Không bám làn trái khi đi chậm

Tại Việt Nam, hầu hết các tuyến đường cao tốc đều được thiết kế với 2 đến 3 làn xe mỗi chiều. Theo quy định của Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, làn bên trái dành cho các phương tiện di chuyển với tốc độ cao hơn, trong khi làn bên phải thường được sử dụng cho xe chạy tốc độ chậm hơn hoặc xe cần rời khỏi đường cao tốc.

Các chuyên gia khuyến nghị rằng nếu di chuyển với tốc độ trung bình, tài xế nên duy trì ở làn giữa (đối với cao tốc có ba làn) để đảm bảo luồng giao thông thông suốt và tránh cản trở phương tiện khác. Làn bên trái chỉ nên được sử dụng khi cần vượt, sau đó tài xế cần nhanh chóng trở về làn phù hợp để không gây ùn tắc hoặc cản trở xe chạy tốc độ cao.

Một kinh nghiệm quan trọng khi di chuyển trên cao tốc là nếu nhận thấy nhiều phương tiện liên tục vượt từ phía bên phải, đó có thể là dấu hiệu cho thấy xe của bạn đang đi quá chậm so với dòng xe chung hoặc đang chiếm dụng làn đường không phù hợp. Trong trường hợp này, tài xế cần điều chỉnh tốc độ và chủ động chuyển sang làn phù hợp hơn để đảm bảo an toàn và tuân thủ đúng quy tắc giao thông.

3. Không đi quá gần xe trước

Theo các chuyên gia về lái xe an toàn, duy trì khoảng cách an toàn là nguyên tắc quan trọng hàng đầu khi di chuyển trên đường cao tốc. Với tốc độ cao, chỉ một khoảnh khắc mất tập trung hoặc giữ khoảng cách quá gần cũng có thể khiến tài xế không kịp phản ứng trước tình huống bất ngờ, làm gia tăng nguy cơ va chạm nghiêm trọng.

Tại Việt Nam, khoảng cách an toàn giữa các phương tiện được quy định theo từng tốc độ di chuyển và có biển báo hướng dẫn cụ thể trên từng tuyến cao tốc. Ngoài ra, Thông tư số 31/2019/TT-BGTVT ngày 29/8/2019 của Bộ Giao thông Vận tải cũng đưa ra các mức khoảng cách tối thiểu mà tài xế cần tuân thủ, tùy theo điều kiện vận hành thực tế.

Bên cạnh việc tuân thủ quy định, nhiều tài xế có kinh nghiệm còn áp dụng quy tắc "3 giây" để duy trì khoảng cách hợp lý với xe phía trước. Cụ thể, nếu xe đang di chuyển với tốc độ 90 km/h (tương đương 25 m/s), thì trong 3 giây, phương tiện sẽ đi được 75 m. Đây là khoảng cách tối thiểu giúp tài xế có đủ thời gian phản ứng, đạp phanh hoặc đánh lái an toàn khi gặp tình huống bất ngờ.

Trong điều kiện thời tiết xấu như mưa lớn, sương mù hoặc đường trơn trượt, khoảng cách an toàn cần được tăng lên để đảm bảo hiệu quả phanh và tránh nguy cơ mất kiểm soát xe. Việc chủ động giữ khoảng cách không chỉ giúp bảo vệ bản thân mà còn góp phần nâng cao an toàn giao thông trên toàn tuyến đường cao tốc.

4. Không nhập làn, chuyển làn quá gấp

Trong quá trình di chuyển trên đường cao tốc, kỹ năng nhập làn và chuyển làn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì dòng chảy giao thông và đảm bảo an toàn cho bản thân cũng như các phương tiện xung quanh. Theo các chuyên gia, nếu không thực hiện đúng kỹ thuật, việc nhập làn hoặc chuyển làn có thể dẫn đến nguy cơ va chạm do chênh lệch tốc độ và vùng điểm mù của xe.

Khi nhập làn từ đường nhánh vào cao tốc, tài xế cần duy trì tốc độ tối thiểu phù hợp với lưu lượng xe đang di chuyển, thậm chí tăng nhẹ tốc độ để hòa vào dòng xe một cách nhịp nhàng. Quá trình nhập làn nên thực hiện tuần tự, từng bước, tránh nhập làn quá gấp khiến các phương tiện phía sau bị động trong việc điều chỉnh tốc độ.

Chuyển làn trên cao tốc yêu cầu sự quan sát kỹ lưỡng và thao tác dứt khoát nhưng không đột ngột. Các bước cần thực hiện bao gồm:

• Quan sát gương chiếu hậu và điểm mù: Xác định khoảng trống đủ rộng trước khi thực hiện chuyển làn.
• Bật tín hiệu xi-nhan sớm: Cảnh báo trước cho các phương tiện phía sau về ý định chuyển làn.
• Điều chỉnh tốc độ hợp lý: Không được giảm tốc độ đột ngột, giữ tốc độ ổn định hoặc tăng nhẹ nếu cần thiết.
• Chuyển làn dứt khoát nhưng từ từ: Tránh đánh lái gấp hoặc lạng lách giữa các làn đường.

Các chuyên gia cũng khuyến cáo tài xế tuyệt đối không nên chuyển làn liên tục hoặc cắt ngang dòng xe với tốc độ cao, vì đây là những hành vi rất nguy hiểm, dễ gây ra va chạm liên hoàn trên cao tốc. Một nguyên tắc quan trọng khác là không sử dụng làn khẩn cấp để vượt hoặc di chuyển trừ khi gặp tình huống đặc biệt.

Việc tuân thủ đúng kỹ thuật nhập làn và chuyển làn không chỉ giúp tài xế lái xe an toàn hơn mà còn góp phần giảm thiểu tình trạng ùn tắc và hạn chế nguy cơ tai nạn trên các tuyến cao tốc.

5. Không ham vượt xe

Vượt xe không đúng cách là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tai nạn trên cao tốc, đặc biệt khi tài xế thực hiện các thao tác đột ngột hoặc không đảm bảo khoảng cách an toàn. Một trong những tình huống nguy hiểm thường gặp là việc vượt xe cỡ lớn từ phía bên phải, sau đó đánh lái nhanh sang trái, tạo ra tình huống tạt đầu đột ngột, có thể khiến xe mất kiểm soát và xoay ngang trên đường.

Theo chuyên gia đào tạo lái xe Hoàng Văn Tân, khi di chuyển trên đường cao tốc hay đường trường, tài xế cần hạn chế vượt xe nếu điều kiện không đảm bảo an toàn. Đặc biệt, không nên "nôn nóng" vượt khi khoảng cách với xe phía trước quá gần hoặc tốc độ chênh lệch không đủ lớn để thực hiện một pha vượt dứt khoát.

Để vượt xe an toàn, tài xế cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Quan sát kỹ trước khi vượt: Kiểm tra gương chiếu hậu, quan sát các phương tiện phía trước, phía sau và hai bên để đánh giá khoảng trống phù hợp.
• Bật tín hiệu xi-nhan: Cảnh báo sớm cho các phương tiện khác về ý định vượt.
• Sử dụng còi hoặc đèn pha (trong điều kiện cần thiết): Đặc biệt khi vượt xe tải, xe container hoặc xe có kích thước lớn, cần ra tín hiệu để tài xế phía trước nhận biết.
• Duy trì tốc độ ổn định và đảm bảo khoảng cách: Chỉ thực hiện vượt khi xe của bạn có đủ khả năng tăng tốc nhanh chóng và không gây cản trở phương tiện khác.
• Không vượt khi tầm nhìn bị hạn chế: Tránh vượt ở các khúc cua, đèo dốc, khu vực giao nhau hoặc trong điều kiện thời tiết xấu.
• Tránh "vượt non": Sau khi vượt, không nên đánh lái ngay lập tức về làn đường cũ khi chưa tạo đủ khoảng cách an toàn với xe bị vượt, để tránh tình huống tạt đầu nguy hiểm.

Thực hiện vượt xe đúng kỹ thuật không chỉ giúp tài xế duy trì hành trình an toàn mà còn góp phần giảm thiểu nguy cơ tai nạn đáng tiếc trên cao tốc. Việc lái xe có ý thức, tuân thủ nguyên tắc an toàn khi vượt xe sẽ tạo ra một môi trường giao thông trật tự và hiệu quả hơn.

6. Không đi vào làn khẩn cấp

Nhiều tài xế khi thấy ùn tắc thì di chuyển ngay sang làn khẩn cấp, nhưng điều này cũng tiềm ẩn rất nhiều nguy hiểm bởi có thể có những phương tiện hoặc chướng ngại vật bất ngờ xuất hiện tại đây.

Đồng thời, với lỗi điều khiển xe trên làn khẩn cấp, tài xế có thể bị CSGT phạt rất nặng. Do đó, trong mọi trường hợp, tài xế không nên cho xe di chuyển vào làn đường này để đảm bảo an toàn.

7. Hạn chế tối đa dừng đỗ xe trên cao tốc

Theo quy định hiện hành, ô tô không được phép dừng hoặc đỗ trên đường cao tốc, trừ trường hợp khẩn cấp. Việc dừng xe không đúng nơi quy định không chỉ tiềm ẩn nguy cơ tai nạn nghiêm trọng mà còn có thể bị xử phạt nặng theo quy định pháp luật.

Trong tình huống bất khả kháng như hỏng hóc phương tiện hoặc va chạm, tài xế cần thực hiện các bước sau để đảm bảo an toàn cho bản thân và các phương tiện khác:

• Nhanh chóng đưa xe vào làn dừng khẩn cấp sát lề bên phải, tránh cản trở dòng phương tiện đang di chuyển.
• Bật đèn cảnh báo nguy hiểm (đèn hazard) ngay khi có dấu hiệu cần dừng xe để cảnh báo các phương tiện phía sau.
• Đặt vật cảnh báo phản quang (tam giác cảnh báo) cách xe ít nhất 100m theo quy định, nhằm giúp các tài xế khác nhận diện tình huống từ xa và có phương án xử lý kịp thời.
• Không rời khỏi xe ngay lập tức nếu chưa đảm bảo an toàn. Nếu cần rời xe, tài xế và hành khách nên đứng sau hàng rào chắn hoặc di chuyển đến khu vực an toàn, tránh đứng trên làn đường xe chạy.
• Gọi cứu hộ càng sớm càng tốt để khắc phục sự cố hoặc hỗ trợ đưa xe ra khỏi cao tốc một cách an toàn.

Ngoài những nguy cơ về an toàn giao thông, việc dừng, đỗ xe trên cao tốc không đúng nơi quy định còn bị xử phạt nghiêm khắc. Theo Điều 6 Nghị định 168/NĐ-CP, tài xế có thể bị phạt tiền từ 12-14 triệu đồng và bị trừ 6 điểm trên Giấy phép lái xe (GPLX).

Tuân thủ các nguyên tắc an toàn khi lưu thông trên đường cao tốc không chỉ giúp tài xế bảo vệ bản thân mà còn góp phần giảm thiểu rủi ro cho tất cả phương tiện khác. Việc nâng cao ý thức chấp hành luật giao thông sẽ góp phần tạo ra một môi trường lái xe an toàn và văn minh hơn.