6 hiểu lầm tai hại về phanh xe ô tô khiến nhiều tài xế trả giá đắt

Nhiều người vẫn còn hiểu sai về hệ thống phanh xe ô tô.

Phanh xe là một trong những hệ thống an toàn thiết yếu và có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng kiểm soát phương tiện trong mọi tình huống giao thông. Tuy nhiên, dù đóng vai trò quan trọng, hệ thống này lại thường xuyên bị hiểu sai bởi chính người sử dụng từ cách vận hành, các dấu hiệu cảnh báo hư hỏng cho đến thời điểm bảo dưỡng định kỳ.

Những quan niệm sai lầm về hệ thống phanh không chỉ khiến nhiều chủ xe phải trả giá bằng chi phí sửa chữa đắt đỏ, mà còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn nghiêm trọng trên đường.

Đã đến lúc loại bỏ những lầm tưởng này. Dưới đây là 6 hiểu lầm phổ biến nhất về phanh xe và những sự thật bạn cần biết để giữ chiếc xe của mình luôn trong tình trạng an toàn và sẵn sàng vận hành tối ưu.

Phanh ABS giúp xe dừng nhanh hơn

Không hoàn toàn như nhiều người vẫn nghĩ, hệ thống phanh ABS (Anti-lock Braking System) không được thiết kế để rút ngắn quãng đường phanh trong mọi tình huống. Thay vào đó, mục tiêu cốt lõi của ABS là giúp người lái duy trì khả năng kiểm soát tay lái khi phanh gấp đặc biệt trong điều kiện đường trơn trượt hoặc khi xảy ra tình huống khẩn cấp.

Phanh ABS giúp xe dễ điều khiển khi phanh chứ không phải giúp quãng đường phanh ngắn hơn.

Khi bánh xe bị bó cứng hoàn toàn trong lúc phanh mạnh, xe sẽ mất lực bám với mặt đường, trượt dài và trở nên không thể điều khiển được hướng đi. ABS khắc phục điều này bằng cách liên tục kích hoạt và nhả phanh từng bánh xe riêng lẻ với tần suất lên tới 40 lần mỗi giây. Cơ chế “nhấp – nhả” nhanh này giúp bánh xe không bị khóa cứng hoàn toàn, cho phép lốp vẫn tiếp xúc và bám mặt đường ở mức tối ưu, từ đó duy trì khả năng điều hướng.

Trên mặt đường khô ráo, việc ABS can thiệp có thể khiến quãng đường phanh hơi dài hơn so với hệ thống phanh truyền thống trong một số tình huống. Tuy nhiên, đổi lại, xe vẫn giữ được độ ổn định và người lái có thể tránh được va chạm bằng cách đánh lái kịp thời yếu tố mang tính sống còn trong nhiều tình huống giao thông thực tế.

Phanh kêu cót két là do má phanh mòn

Tiếng “két két” phát ra từ hệ thống phanh là hiện tượng khá phổ biến, và không phải lúc nào cũng là dấu hiệu của má phanh mòn nghiêm trọng. Trong nhiều mẫu xe hiện đại, nhà sản xuất đã tích hợp một miếng kim loại nhỏ đóng vai trò như chỉ báo mòn khi má phanh đạt đến giới hạn sử dụng, miếng kim loại này sẽ cọ vào đĩa phanh và tạo ra âm thanh cảnh báo cho người lái.

Tuy nhiên, không phải mọi tiếng kêu đều cho thấy má phanh đã đến lúc thay thế. Hiện tượng này cũng có thể bắt nguồn từ các yếu tố như: bụi bẩn bám vào má hoặc đĩa phanh, độ ẩm cao gây rỉ sét nhẹ trên bề mặt đĩa, má phanh bị “tráng men” do quá nhiệt, hoặc thậm chí do sự thay đổi của thời tiết – đặc biệt là sau những cơn mưa hay khi xe để lâu không sử dụng.

Nếu âm thanh chỉ xuất hiện trong vài lần đạp phanh đầu tiên rồi biến mất, đó thường là hiện tượng bình thường và không cần quá lo ngại. Tuy nhiên, nếu tiếng ồn kéo dài, trở nên dai dẳng hơn hoặc chuyển thành tiếng “nghiến” rõ rệt – rất có thể hệ thống phanh đang gặp vấn đề cần kiểm tra sớm. Đừng chủ quan, bởi phanh là một trong những yếu tố then chốt quyết định sự an toàn của cả bạn và hành khách trên xe.

5 nguyên nhân khiến má phanh bị mòn không đều

Đĩa phanh bền vĩnh viễn

Không ít người vẫn cho rằng đĩa phanh (rotor) là một khối kim loại cứng cáp có thể tồn tại trọn đời cùng chiếc xe. Tuy nhiên, thực tế lại hoàn toàn khác. Cũng giống như má phanh, đĩa phanh là bộ phận chịu mài mòn liên tục trong quá trình sử dụng. Mỗi lần bạn đạp phanh, má phanh ép chặt vào bề mặt đĩa với áp lực rất lớn, tạo ra nhiệt và ma sát để giảm tốc độ xe. Chính quá trình này khiến vật liệu kim loại trên đĩa bị bào mòn từng chút một.

Theo kinh nghiệm thực tế và khuyến nghị từ các nhà sản xuất, đĩa phanh thường có tuổi thọ trung bình khoảng 80.000 đến 110.000 km, tùy điều kiện sử dụng. Tuy nhiên, ở những xe thường xuyên phanh gấp, lái xe tốc độ cao hoặc di chuyển trong địa hình đồi núi, đĩa có thể bị hao mòn, cong vênh hoặc nứt sớm hơn.

Việc bảo trì đúng cách có thể kéo dài tuổi thọ của đĩa phanh. Một trong những biện pháp phổ biến là láng bề mặt đĩa để loại bỏ các vết xước hoặc không đều, nhưng tối đa chỉ nên thực hiện 2–3 lần trong suốt vòng đời của đĩa. Sau ngưỡng đó, độ dày của đĩa sẽ không còn đạt tiêu chuẩn an toàn, khiến hiệu quả phanh suy giảm đáng kể.

Khi đĩa phanh đã mòn dưới mức giới hạn kỹ thuật (thường được nhà sản xuất ghi rõ trong thông số kỹ thuật), việc tiếp tục sử dụng không chỉ làm giảm hiệu suất phanh mà còn tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng trong các tình huống khẩn cấp. Vì vậy, hãy ưu tiên thay mới thay vì tiếc chi phí, để đảm bảo sự an toàn tuyệt đối cho bạn và hành khách trên mọi hành trình.

Dầu phanh không cần thay thế

Một trong những ngộ nhận nguy hiểm nhất về hệ thống phanh là cho rằng dầu phanh không cần thay – điều này có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng trong quá trình vận hành. Trên thực tế, dầu phanh không phải là chất lỏng “bất tử”. Dù được thiết kế để chịu nhiệt cao, nhưng dầu phanh lại có tính hút ẩm – theo thời gian, nó sẽ hấp thụ hơi nước từ không khí qua các gioăng, ống dẫn hoặc nắp bình chứa.

Dầu phanh không phải là thứ có thể tồn tại vĩnh viễn trên xe ô tô.

Dầu phanh mới có điểm sôi khô rất cao, thường trên 200°C, đủ để chịu được nhiệt sinh ra trong quá trình phanh gấp ở tốc độ cao. Tuy nhiên, chỉ cần một lượng nhỏ hơi nước ngấm vào, điểm sôi của dầu có thể giảm xuống gần 100°C – mức tương đương với nước sôi. Khi đạt đến ngưỡng này trong quá trình phanh mạnh, dầu sẽ bốc hơi và sinh ra bong bóng khí. Những bong bóng này làm cho bàn đạp phanh bị “xốp” hoặc “nhão”, khiến lực phanh giảm đột ngột – tình huống đặc biệt nguy hiểm khi xe đang ở tốc độ cao hoặc xuống dốc.

Ngoài ra, hơi nước còn là tác nhân gây rỉ sét các chi tiết kim loại bên trong hệ thống phanh, bao gồm xi-lanh chính và các đường ống dẫn, dẫn đến hư hỏng và chi phí sửa chữa tốn kém hơn rất nhiều.

Do đó, việc thay dầu phanh định kỳ thường là mỗi 2 năm hoặc theo lịch bảo dưỡng do nhà sản xuất khuyến nghị là cực kỳ quan trọng. Đây là một thao tác nhỏ, chi phí thấp nhưng lại đóng vai trò lớn trong việc đảm bảo hiệu suất phanh ổn định và an toàn cho toàn bộ hệ thống. Đừng chờ đến khi có sự cố mới quan tâm đến dầu phanh vì khi đó, cái giá phải trả có thể sẽ rất lớn.

Về số thấp giúp tiết kiệm má phanh

Việc sử dụng chuyển số xuống (engine braking) để hỗ trợ giảm tốc là một kỹ thuật phổ biến, đặc biệt với những tài xế muốn kéo dài tuổi thọ má phanh. Tuy nhiên, với tư cách là người có hơn 15 năm kinh nghiệm trong ngành ô tô, tôi có thể khẳng định: đây là con dao hai lưỡi nếu áp dụng không đúng hoàn cảnh.

Sử dụng số thấp giúp giảm tải cho hệ thống phanh khi đi đường đèo nhưng không lạm dụng việc này khi lái xe hằng ngày.

Đúng là chuyển số xuống có thể làm giảm tải phần nào cho hệ thống phanh, đặc biệt hữu ích khi xe di chuyển trên các cung đường đèo dốc hoặc trong điều kiện trơn trượt nơi mà kiểm soát tốc độ chính xác là yếu tố sống còn. Nhưng trong điều kiện vận hành thông thường hàng ngày, việc lạm dụng engine braking không giúp bạn “tiết kiệm” như tưởng tượng.

Phanh đĩa hiện đại được thiết kế để xử lý liên tục ma sát và nhiệt độ cao trong suốt chu kỳ hoạt động. Trong khi đó, hộp số đặc biệt là hộp số tự động hoặc ly hợp kép và bộ ly hợp không được thiết kế để chịu lực hãm liên tục. Khi bạn liên tục chuyển số xuống để giảm tốc, bạn đang “chuyển” sự hao mòn từ hệ thống phanh sang cụm truyền động bộ phận có chi phí sửa chữa hoặc thay thế cao gấp nhiều lần. Một bộ má phanh mới có thể chỉ tốn vài triệu đồng, trong khi sửa chữa hộp số có thể tiêu tốn đến vài chục, thậm chí hàng trăm triệu.

Vì vậy, engine braking nên được xem là công cụ hỗ trợ chứ không phải là phương pháp chính để giảm tốc trong điều kiện bình thường. Hãy để phanh làm đúng nhiệm vụ của nó và đừng để những tiết kiệm nhỏ trước mắt biến thành hóa đơn lớn trong tương lai.

Đĩa phanh lớn hơn sẽ dừng tốt hơn

Phanh lớn thường được ca ngợi vì khả năng tản nhiệt vượt trội, đặc biệt hữu dụng trong các tình huống yêu cầu phanh liên tục với cường độ cao như đua xe, kéo nặng hoặc đổ đèo dài. Ngoài ra, không thể phủ nhận rằng những bộ phanh “khủng” cũng góp phần tăng tính thẩm mỹ cho chiếc xe, tạo cảm giác thể thao và mạnh mẽ. Với những mục đích sử dụng như vậy, việc nâng cấp hệ thống phanh là hoàn toàn hợp lý.

Trong điều kiện vận hành hàng ngày từ di chuyển trong phố đến đi cao tốc yếu tố then chốt quyết định quãng đường phanh không phải là kích thước đĩa phanh, mà chính là chất lượng và độ bám của lốp xe trên mặt đường.

Một bộ lốp chất lượng cao với thiết kế gai hợp lý, hợp chất cao su tốt và độ mòn đồng đều sẽ cải thiện đáng kể khả năng dừng xe, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp hoặc thời tiết xấu. Trong khi đó, nâng cấp lên bộ phanh lớn sẽ không mang lại nhiều khác biệt nếu lốp xe không đủ khả năng bám đường.

Tóm lại, nếu bạn không thường xuyên chạy xe ở điều kiện khắc nghiệt, đầu tư vào lốp tốt sẽ mang lại hiệu quả thiết thực hơn nhiều so với việc nâng cấp phanh “cho oai”. Phanh tốt cần lốp bám – đó mới là công thức an toàn thực sự.