Ngành xe điện Mỹ đối mặt sóng gió khi chính phủ rút ưu đãi thuế 7.500 USD

Trong những năm gần đây, doanh số xe điện (EV) tại thị trường Mỹ đã tăng trưởng mạnh mẽ, phần lớn nhờ vào chính sách hỗ trợ từ chính phủ liên bang, đặc biệt là khoản tín dụng thuế trị giá 7.500 USD dành cho người mua xe mới. Khoản ưu đãi này không chỉ giúp hạ giá thành xe điện, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nhu cầu và khuyến khích người tiêu dùng chuyển đổi từ xe sử dụng động cơ đốt trong sang các phương tiện không phát thải.

Tuy nhiên, một bước ngoặt đáng chú ý đã xuất hiện. Dự luật ngân sách do Đảng Cộng hòa tại Hạ viện công bố đầu tuần này đề xuất loại bỏ hoàn toàn khoản tín dụng thuế nói trên, đồng thời siết chặt thêm các chính sách ưu đãi khác vốn đã tạo động lực để các hãng ô tô đầu tư hàng chục tỷ USD vào hệ sinh thái sản xuất pin và xe điện tại Mỹ.

Nếu dự luật được thông qua và ký thành luật, từ năm tới, khoản tín dụng thuế 7.500 USD dành cho xe điện mới cùng khoản tín dụng 4.000 USD cho xe điện đã qua sử dụng sẽ bị xóa bỏ. Động thái này không chỉ ảnh hưởng đến người tiêu dùng mà còn tác động dây chuyền tới toàn bộ chuỗi giá trị ngành ô tô điện.

Trong ngắn hạn, có thể xảy ra hiệu ứng "chạy nước rút": người tiêu dùng đổ xô mua xe điện trong những tháng cuối cùng trước khi ưu đãi kết thúc. Tuy nhiên, theo các chuyên gia phân tích, đà tăng này sẽ khó duy trì lâu dài. "Đây là yếu tố sẽ ảnh hưởng rõ rệt đến tốc độ chuyển đổi sang xe điện, và nhiều khả năng làm chậm quá trình này một cách đáng kể," bà Stephanie Valdez Streaty, Giám đốc phân tích ngành tại Cox Automotive, nhận định.

Cox Automotive ước tính xe điện sẽ chiếm khoảng 10% tổng doanh số xe mới tại Mỹ trong năm 2025. Nếu chính sách tín dụng thuế được duy trì, con số này có thể tăng lên gần 33% vào năm 2030. Nhưng nếu bị loại bỏ, tỷ lệ này nhiều khả năng sẽ dừng lại ở mức 20–24%, cho thấy sự chững lại rõ rệt trong quá trình chuyển đổi.

Đáng chú ý, việc kết thúc các khoản ưu đãi thuế sẽ tạo thêm gánh nặng tài chính cho các nhà sản xuất ô tô, trong bối cảnh họ đã phải đối mặt với chi phí gia tăng do mức thuế nhập khẩu 25% được áp dụng từ thời cựu Tổng thống Donald Trump đối với ô tô và linh kiện nhập từ nước ngoài.

Các hãng lớn như General Motors (G.M.) và Ford Motor được dự báo sẽ chịu tác động nặng nề nhất. Cả hai đã dồn lực đầu tư vào các nhà máy sản xuất pin và hạ tầng chuỗi cung ứng, với mục tiêu sản xuất hàng triệu xe điện mỗi năm trong tương lai gần.

• General Motors đã đưa vào vận hành hai nhà máy sản xuất pin đặt tại Ohio và Tennessee, thông qua liên doanh với LG Energy Solution.
• Ford Motor hiện đang xây dựng ba nhà máy pin: một nhà máy do hãng hoàn toàn sở hữu tại Michigan, và hai nhà máy liên doanh với SK On – một công ty Hàn Quốc – tại Kentucky và Tennessee.

Nếu các chính sách thuế mới được áp dụng, những khoản đầu tư dài hạn này sẽ gặp rủi ro nghiêm trọng, đồng thời làm chậm tiến trình nội địa hóa sản xuất và giảm sức cạnh tranh của ngành xe điện Mỹ trên thị trường toàn cầu.

Thị trường xe điện Mỹ dưới áp lực thay đổi chính sách ưu đãi: Cuộc đua công nghệ và bài toán chiến lược dài hạn

Hai "ông lớn" trong ngành ô tô Mỹ – General Motors (GM) và Ford – đã chủ động đầu tư vào lĩnh vực khai thác khoáng sản chiến lược, đặc biệt là lithium, nhằm củng cố chuỗi cung ứng nội địa cho pin xe điện. Đây là động thái nhằm giảm sự phụ thuộc vào các nguồn nhập khẩu, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt.

Tesla – nhà sản xuất xe điện số một tại thị trường Mỹ – cũng đang chịu ảnh hưởng không nhỏ. Doanh số của hãng sụt giảm trong thời gian gần đây bởi chưa tung ra mẫu xe phổ thông giá rẻ mới và còn bị ảnh hưởng bởi những phản ứng tiêu cực từ người tiêu dùng đối với CEO Elon Musk, người đang có mối liên hệ chính trị rõ ràng với cựu Tổng thống Donald Trump.

Tuy nhiên, Tesla vẫn sở hữu những lợi thế đáng kể. Không giống như nhiều hãng xe truyền thống vẫn đang chịu lỗ khi chuyển dịch sang xe điện, Tesla đã có lãi từ mảng này trong nhiều năm. Nhờ đó, hãng có khả năng điều chỉnh giá linh hoạt để kích cầu nếu chính sách tín dụng thuế bị cắt giảm. Thêm vào đó, chuỗi cung ứng của Tesla mang tính nội địa cao hơn nhiều so với các đối thủ khác tại Mỹ, giúp họ ít bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài.

Trong khi đó, các nhà sản xuất ô tô lớn khác đang tăng tốc để thu hẹp khoảng cách với Tesla, chủ yếu thông qua việc mở rộng quy mô sản xuất xe điện và pin tại Mỹ. Toyota đã xây dựng nhà máy sản xuất pin tại North Carolina; Hyundai bắt đầu sản xuất xe điện tại Georgia và lên kế hoạch sản xuất pin tại đây; Stellantis cùng đối tác đang phát triển hai nhà máy pin tại Indiana. Những dự án này không chỉ đóng vai trò chiến lược trong dài hạn mà còn tạo ra hàng nghìn việc làm có thu nhập cao tại các bang vốn có xu hướng ủng hộ Đảng Cộng hòa.

Tuy nhiên, nếu chính sách ưu đãi thuế cho xe điện bị điều chỉnh hoặc chấm dứt, các hãng hoàn toàn có thể trì hoãn, thu hẹp hoặc hủy bỏ các dự án này. Theo giáo sư Erik Gordon từ Đại học Michigan – người theo dõi sát sao ngành công nghiệp ô tô – nếu Mỹ muốn cạnh tranh sòng phẳng với Trung Quốc và giữ vai trò dẫn đầu trong thị trường xe điện đang bùng nổ toàn cầu, chính phủ cần có cam kết tín dụng thuế dài hạn và ổn định để tạo điều kiện cho các tập đoàn như GM và Ford tiếp tục đầu tư mạnh.

Trung Quốc hiện không chỉ dẫn đầu về sản lượng xe điện mà còn chiếm ưu thế tuyệt đối trong chuỗi cung ứng vật liệu thô và chế biến phục vụ sản xuất pin, bao gồm lithium tinh luyện và các loại khoáng sản đất hiếm. Nếu các ưu đãi thuế tại Mỹ bị rút lại, ngành ô tô Mỹ sẽ càng khó rút ngắn khoảng cách với Trung Quốc.

Bà Valdez Streaty – một chuyên gia phân tích thị trường – cảnh báo: “Việc cắt giảm tín dụng thuế có thể khiến ngành công nghiệp ô tô Mỹ bị tổn thương nặng nề, và cho thấy sự tụt hậu rõ rệt trước tốc độ phát triển thần tốc của Trung Quốc”.

Ford, Stellantis và Liên minh Đổi mới Ô tô hiện chưa đưa ra bình luận chính thức về các thay đổi có thể xảy ra.

Chính sách tín dụng thuế liên bang dành cho xe điện bắt đầu từ thời Tổng thống Barack Obama, được duy trì dưới nhiệm kỳ đầu của ông Donald Trump và sau đó được mở rộng mạnh mẽ thông qua Đạo luật Giảm lạm phát do Tổng thống Joe Biden ký ban hành. Khoản tín dụng trị giá lên tới 7.500 USD này là yếu tố quan trọng để làm cầu nối giữa người tiêu dùng và dòng xe điện còn nhiều rào cản về chi phí.

Theo quy định hiện tại, để đủ điều kiện nhận ưu đãi, xe SUV và bán tải phải có giá bán không quá 80.000 USD, xe mui kín dưới 55.000 USD. Xe phải được lắp ráp tại Bắc Mỹ, và pin phải đáp ứng yêu cầu xuất xứ vật liệu. Đồng thời, người mua không được có thu nhập quá 150.000 USD (độc thân) hoặc 300.000 USD (cặp đôi).

Đáng chú ý, nhiều quy định trên không áp dụng đối với xe điện cho thuê. Tín dụng thuế được cấp cho công ty cho thuê – thường là đơn vị tài chính của chính các hãng xe – và khoản tiết kiệm này thường được chuyển trực tiếp vào giá thuê xe. Nhờ vậy, thị trường cho thuê xe điện đã tăng trưởng đột biến, từ khoảng 96.000 xe năm 2022 lên tới 595.000 xe vào năm 2024, theo số liệu do bà Valdez Streaty cung cấp.