8 thói quen lái xe tưởng vô hại nhưng đang âm thầm phá hủy chiếc xe của bạn mỗi ngày

Hầu hết tài xế đều có thể điều khiển chiếc xe của mình, nhưng không phải ai cũng hiểu rằng những thói quen nhỏ trong quá trình vận hành nếu sai cách có thể âm thầm bào mòn động cơ, gây hư hại cho hệ thống truyền động, thậm chí dẫn đến những chi phí sửa chữa không hề nhỏ. Đặc biệt, những lỗi sai này thường được lặp đi lặp lại hằng ngày mà người lái không hề hay biết.

Dưới đây là một trong những "tật xấu" phổ biến nhất và cũng nguy hiểm nhất mà bạn nên thay đổi càng sớm càng tốt:

1. Khởi động xong là lái ngay thói quen “giết” động cơ trong âm thầm

Không ít người có thói quen lên xe, đề máy và di chuyển ngay lập tức, nhất là khi đang vội hoặc xe đỗ ngoài trời nắng nóng. Tuy nhiên, hành động tưởng chừng vô hại này lại là nguyên nhân âm thầm gây tổn hại nghiêm trọng cho động cơ, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc khi xe để lâu không hoạt động.

Trong vài giây đầu sau khi khởi động, dầu nhớt chưa kịp được bơm đều đến các chi tiết máy, đặc biệt là các vị trí chịu ma sát lớn như trục cam, xupap, piston, bạc lót… Nếu ngay lập tức nhấn ga và đưa xe vào tải, các chi tiết cơ khí sẽ phải làm việc trong tình trạng “khô dầu” – dễ dẫn đến mài mòn sớm, nóng máy cục bộ, thậm chí là bó kẹt piston trong các trường hợp nặng.

Lời khuyên chuyên môn:

• Hãy để xe nổ máy không tải khoảng 1–2 phút, đủ để dầu nhớt nóng lên và bơm đều toàn hệ thống.

• Trong thời gian này, bạn có thể tranh thủ thắt dây an toàn, chỉnh gương, kiểm tra đồng hồ táp-lô – vừa tiết kiệm thời gian, vừa giúp xe “thức dậy” một cách nhẹ nhàng và an toàn.

• Đối với xe sử dụng động cơ diesel, thời gian làm ấm nên lâu hơn một chút (2–3 phút), vì loại động cơ này nhạy cảm hơn với nhiệt độ vận hành ban đầu.

Hãy chờ động cơ xe hoạt động vài phút trước khi di chuyển

2. Rít ga quá đà, để xe phải "gồng mình"

Mọi động cơ đều được thiết kế với một ngưỡng vòng tua giới hạn, và các hãng xe đã tối ưu hóa khả năng vận hành trong dải vòng tua này nhằm đảm bảo hiệu suất và độ bền của động cơ.

Đối với xe số tự động, hệ thống điều khiển điện tử sẽ tự động chuyển số ở thời điểm phù hợp để tránh tình trạng quá tải. Tuy nhiên, với xe số sàn, việc chuyển số hoàn toàn phụ thuộc vào kỹ năng của người lái. Nếu thao tác sai – chẳng hạn như về số thấp khi vòng tua đang cao, hoặc cố tình "ép số" để tăng lực kéo khi leo dốc – không chỉ khiến động cơ phải gào rú, hoạt động quá công suất, mà còn làm tăng nguy cơ hỏng hóc nghiêm trọng.

Thay vì đợi đến khi động cơ “rướn cổ” mới sang số, người lái nên học cách chuyển số sớm, đúng dải vòng tua phù hợp – thường nằm trong khoảng từ 2.000 đến 2.500 vòng/phút tùy loại động cơ. Việc này không chỉ giúp bảo vệ động cơ khỏi mài mòn sớm mà còn góp phần tiết kiệm nhiên liệu đáng kể.

Một điểm quan trọng cần lưu ý là đừng nhầm lẫn giữa việc chuyển số hợp lý theo vòng tua và kỹ thuật “vê ga” đồng tốc vòng tua (rev-matching). Đây là hai kỹ năng khác nhau: một nhằm duy trì sự ổn định và bền bỉ của động cơ trong điều kiện vận hành thông thường, còn một là kỹ thuật nâng cao, thường áp dụng trong các tình huống cần sang số mượt khi giảm tốc hoặc vào cua ở tốc độ cao.

3. Ngó lơ những tiếng động lạ

Mọi âm thanh bất thường phát ra từ xe đều là tín hiệu cảnh báo mà người sử dụng tuyệt đối không nên bỏ qua. Dù chỉ là những tiếng lạch cạch nhỏ hay âm thanh lớn hơn, chúng đều có thể là biểu hiện ban đầu của những vấn đề nghiêm trọng liên quan đến an toàn hoặc chi phí sửa chữa về sau.

Đặc biệt lưu ý khi xe phát ra các âm thanh sau:

Tiếng gõ hoặc tiếng nổ từ khoang động cơ: Đây có thể là dấu hiệu của hiện tượng kích nổ (knocking) – thường xảy ra khi hỗn hợp nhiên liệu - không khí cháy không đúng thời điểm, hoặc báo hiệu các vấn đề về bugi, hệ thống đánh lửa, thậm chí là hư hại piston hay tay biên.

Tiếng nghiến khi chuyển số (trên xe số sàn): Có thể liên quan đến sự mài mòn hoặc hư hỏng ở bộ đồng tốc trong hộp số, ly hợp hoạt động không hoàn toàn hoặc dầu hộp số bị thiếu/hỏng chất lượng.

Tiếng kêu lạ khi đánh lái: Âm thanh này thường bắt nguồn từ hệ thống treo hoặc hệ thống lái – chẳng hạn như rô-tuyn, trụ lái, khớp cầu bị mòn, hoặc thậm chí là tình trạng thiếu dầu trợ lực.

Tiếng rít hoặc ken két khi phanh: Thường là dấu hiệu cho thấy má phanh đã mòn đến giới hạn, hoặc có dị vật nằm giữa má và đĩa phanh. Để lâu có thể gây xước đĩa, giảm hiệu quả phanh và tăng chi phí sửa chữa.

Tiếng vo vo hoặc rít nhẹ dưới gầm xe: Có thể xuất phát từ ổ bi bánh xe bị mòn, hoặc các chi tiết cơ khí trong hệ thống truyền động gặp vấn đề. Nếu âm thanh thay đổi theo tốc độ, khả năng cao là hệ thống quay bị ảnh hưởng.

Lời khuyên chuyên môn: Đừng bao giờ xem nhẹ những âm thanh lạ, dù là nhỏ nhất. Khi phát hiện, hãy đưa xe đi kiểm tra càng sớm càng tốt. Việc chẩn đoán và xử lý sớm không chỉ giúp bảo vệ an toàn cho người lái và hành khách, mà còn tiết kiệm đáng kể chi phí sửa chữa nếu phát hiện và can thiệp kịp thời.

Trong thế giới ô tô, “nghe thấy là hành động” – đó là nguyên tắc vàng của những người sử dụng xe thông minh.

4. Đổ xăng “đầy bình” - lợi bất cập hại

một trong những thói quen tưởng chừng vô hại nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro mà người dùng xe tại Việt Nam hay mắc phải, đó là đổ xăng đầy tràn miệng bình mỗi khi tiếp nhiên liệu – chỉ vì cảm giác “cho đã” hay “cho chắc”.

Trên thực tế, hành động này không những không mang lại lợi ích, mà còn có thể gây hư hại nghiêm trọng đến hệ thống nhiên liệu của xe.

Không đổ quá đầy bình xăng

Hầu hết các dòng xe hiện đại ngày nay đều được trang bị hệ thống EVAP (Evaporative Emission Control System) – một hệ thống thu hồi và tái sử dụng hơi xăng để hạn chế phát thải ra môi trường. Khi đổ xăng vượt quá mức mà bơm đã tự ngắt, phần nhiên liệu dư có thể tràn vào bình chứa hơi, làm ướt than hoạt tính bên trong. Kết quả là hệ thống EVAP bị tổn thương, không chỉ ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát khí thải mà còn gây sai lệch trong áp suất nhiên liệu, từ đó dẫn đến giảm hiệu suất vận hành và tăng mức tiêu hao nhiên liệu.

Nghiêm trọng hơn, khi EVAP bị lỗi, đèn check engine sẽ bật sáng, và việc sửa chữa hoặc thay thế hệ thống này không hề rẻ, nhất là với các dòng xe nhập khẩu.

Lời khuyên chuyên môn: Hãy để bơm xăng tự động làm đúng nhiệm vụ của nó. Khi cò bơm ngắt, đó là dấu hiệu lượng xăng đã đạt ngưỡng tối ưu cho bình chứa. Tuyệt đối không cố “nhồi thêm vài nghìn”, vì lợi bất cập hại.

Trong vận hành ô tô, những chi tiết nhỏ, nếu hiểu đúng và làm đúng, sẽ giúp xe bền hơn, vận hành ổn định hơn và tiết kiệm chi phí bảo dưỡng lâu dài. Đây chính là sự khác biệt giữa người sử dụng thông minh và người sử dụng theo thói quen.

5. Để xe nằm không quá lâu

Việc để xe lâu không sử dụng là một trong những nguyên nhân âm thầm nhưng phổ biến khiến xe xuống cấp nhanh chóng – và không chỉ đơn thuần là tình trạng ắc quy hết điện.

Ắc quy “chết lâm sàng” chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Khi xe nằm yên trong thời gian dài, một loạt hệ thống cơ khí và vật liệu bị ảnh hưởng:

Lốp xe có thể biến dạng do phải chịu tải tại một điểm cố định, gây hiện tượng “flat spot” – khiến xe rung lắc khi vận hành trở lại.

Dầu máy và dầu phanh bị lắng cặn, mất độ nhớt, ảnh hưởng đến khả năng bôi trơn và vận hành an toàn.

Hệ thống phanh có thể bị bó kẹt, đặc biệt khi độ ẩm cao.

Sơn xe, gioăng cao su và nội thất dễ bị hư hại do tác động của tia UV, nước mưa, nhựa cây và phân chim nếu xe đỗ ngoài trời trong thời gian dài.

Giải pháp chuyên gia khuyến nghị:

Nếu không sử dụng thường xuyên, hãy nổ máy định kỳ 1–2 lần mỗi tuần và tốt nhất nên lái xe một vòng ngắn từ 10–15 phút để đảm bảo các hệ thống cơ học và điện tử vận hành trơn tru.

Nếu không thể chạy xe, ít nhất nên nổ máy tại chỗ và bật điều hòa, đồng thời thao tác một vài chức năng để giữ “sự sống” cho hệ thống.

Luôn che chắn hoặc đỗ xe nơi râm mát, tránh phơi xe dưới nắng gắt vì tia cực tím có thể gây oxi hóa sơn, bạc màu nội thất và làm lão hóa các chi tiết nhựa, da, cao su.

Chăm sóc xe trong giai đoạn không sử dụng cũng quan trọng không kém khi vận hành hàng ngày. Một vài hành động nhỏ, đúng cách, sẽ giúp kéo dài tuổi thọ xe, giảm chi phí bảo dưỡng và duy trì độ bền bỉ ổn định khi quay lại sử dụng. Đó là sự khác biệt giữa một người sử dụng xe thông thái và một chủ xe chủ quan.

Không đỗ xe quá lâu

6. Những thói quen nguy hiểm, không chỉ hại xe mà còn hại người

Việc điều khiển một chiếc xe thể thao hiệu suất cao ở tốc độ lớn trên đường đua hay cao tốc đạt chuẩn là điều hoàn toàn chấp nhận được – thậm chí là đúng chức năng. Tuy nhiên, việc tăng tốc “tới bến” trong khu đô thị hay đường dân sinh không chỉ vi phạm pháp luật mà còn tăng nguy cơ tai nạn lên gấp nhiều lần. Thêm vào đó, phanh, lốp, hệ thống treo và truyền động sẽ bị hao mòn nhanh chóng, làm giảm đáng kể tuổi thọ xe và tăng chi phí bảo trì.

Không chỉ đơn thuần khiến nội thất bám mùi khó chịu và ố vàng các bề mặt, hút thuốc trong xe còn làm tăng nồng độ CO (Carbon Monoxide) – một khí độc không mùi, không màu. Trong không gian kín như cabin, nồng độ CO tăng cao làm giảm lượng Oxy trong máu, gây buồn ngủ, chóng mặt, giảm khả năng phản xạ, đặc biệt nguy hiểm trong các hành trình dài.

Cầm bánh mì, uống cà phê hay nhai đồ ăn khi lái xe khiến hai tay và sự tập trung bị phân tán, đặc biệt nguy hiểm khi cần xử lý tình huống khẩn cấp. Nhiều trường hợp ghi nhận tai nạn xảy ra chỉ vì đổ cà phê nóng lên người khi đang chạy ở tốc độ cao – một giây giật mình, hậu quả có thể không thể cứu vãn.

Đây là một trong những hành vi bị nghiêm cấm tại hầu hết các quốc gia, và không phải ngẫu nhiên. Chỉ cần 2–3 giây rời mắt khỏi đường để xem tin nhắn, bạn đã bỏ lỡ một đoạn đường hàng chục mét – nơi có thể có người sang đường, xe phanh gấp hoặc vật cản bất ngờ. Nếu thực sự cần liên lạc, hãy sử dụng tai nghe Bluetooth hoặc hệ thống kết nối rảnh tay của xe, hoặc dừng xe an toàn trước khi thao tác.

Không phân tâm khi lái xe

7. Chở quá tải - “oằn lưng” vì nặng

Việc chất quá nhiều hàng, đặc biệt với các mẫu xe phổ thông, sẽ gây áp lực nặng nề lên hệ thống treo, truyền động và phanh. Không chỉ gây mòn nhanh, mà còn tiềm ẩn nguy cơ gãy gầm, nổ lốp hoặc mất kiểm soát khi phanh gấp.

8. Phóng nhanh qua gờ giảm tốc và ổ gà

Nhiều người dùng thường hiểu lầm rằng xe gầm cao – đặc biệt là SUV hoặc bán tải – có thể dễ dàng “nuốt trọn” mọi dạng ổ gà, gờ giảm tốc hay mặt đường xấu mà không cần giảm tốc. Tuy nhiên, nếu lao nhanh qua các chướng ngại vật này, bạn hoàn toàn có thể đối mặt với:

• Mâm xe bị méo do va chạm mạnh với bề mặt cứng.
• Nổ lốp hoặc rách lốp khi lốp không kịp hấp thụ xung lực.
• Lệch hệ thống lái (thước lái, rotuyn) gây mất cân bằng khi điều khiển.
• Hư hại hệ thống treo – đặc biệt là giảm xóc, cao su chân càng hoặc rotuyn – khiến xe vận hành thiếu ổn định và nhanh xuống cấp.

Vì vậy, dù lái xe gầm cao, hãy luôn giảm tốc độ khi gặp gờ giảm tốc, đường gồ ghề hay bất kỳ chướng ngại vật nào. Điều này không chỉ giúp bạn tránh bị “hất tung như cưỡi ngựa bất kham”, mà còn bảo vệ toàn bộ hệ thống treo và khung gầm khỏi những tổn thương âm thầm nhưng tốn kém về sau.

Chiếc xe, giống như cơ thể con người, nếu được vận hành và bảo dưỡng đúng cách sẽ bền bỉ, tiết kiệm và ít gặp sự cố. Ngược lại, những thói quen nhỏ nhưng sai cách – như phóng nhanh qua ổ gà hay gờ giảm tốc – lâu ngày lại là nguyên nhân chính khiến xe “sinh bệnh”, bắt bạn phải chi trả những khoản sửa chữa không đáng có.

Hãy tập hình thành những thói quen lái xe đúng kỹ thuật ngay từ bây giờ. Không chỉ giúp bảo vệ xe và túi tiền của bạn, điều quan trọng hơn cả là mang lại sự êm ái, an toàn và yên tâm trong mỗi hành trình. Một chiếc xe khỏe mạnh không đến từ công suất động cơ lớn, mà đến từ cách người lái trân trọng và chăm sóc nó mỗi ngày.