Vì sao BYD thành công trên thế giới nhưng vẫn chật vật tại Việt Nam?

Trong những năm gần đây, nhà sản xuất ô tô Trung Quốc BYD đã có sự tăng trưởng và thành công đáng kể.

Theo báo cáo từ iSeeCars, BYD đang tiếp tục củng cố vị thế là nhà sản xuất xe năng lượng mới (NEV) hàng đầu thế giới với mức tăng trưởng mạnh mẽ. Trong gần 7 năm qua, sản lượng của BYD đã tăng từ khoảng 500.000 xe lên hơn 4 triệu xe vào năm 2024 – mức tăng trưởng hơn 700%. Thành công này là minh chứng rõ ràng cho chiến lược mở rộng quy mô sản xuất đầy tham vọng của hãng.

Với doanh số 1,76 triệu xe điện thuần túy (BEV) vào năm 2024, BYD đã gần bắt kịp Tesla (1,79 triệu xe), đồng thời tiếp tục dẫn đầu trong phân khúc xe hybrid sạc điện (PHEV). Thành tích này giúp hãng củng cố vị trí là nhà sản xuất NEV lớn nhất thế giới. Không dừng lại ở đó, trong quý 3/2024, BYD còn vượt qua Tesla về doanh thu, đạt 28,2 tỷ USD so với 25,18 tỷ USD của đối thủ Mỹ.

Một cột mốc đáng chú ý khác được thiết lập vào tháng 12/2024, khi BYD xuất xưởng chiếc xe điện thứ 10 triệu – sự kiện trùng với kỷ niệm 30 năm thành lập công ty, đánh dấu bước tiến quan trọng trong hành trình phát triển của hãng.

BYD hiện sở hữu mạng lưới nhà máy sản xuất rộng khắp, với trọng tâm vẫn đặt tại Trung Quốc. Các cơ sở lớn bao gồm:

• Nhà máy Tây An (Thiểm Tây): Công suất 900.000 xe/năm.
• Nhà máy Trường Sa (Hồ Nam): Công suất 600.000 xe/năm.
• Nhà máy Hợp Phì (An Huy): Hoạt động từ tháng 6/2022, sau khi hoàn thành 3 giai đoạn mở rộng, dự kiến đạt công suất 1,32 triệu xe/năm.

Tổng công suất sản xuất trong nước của BYD tại Trung Quốc đã đạt 5,82 triệu xe/năm tính đến năm 2024, tạo nền tảng vững chắc cho tham vọng mở rộng thị phần.

Trên thị trường quốc tế, BYD đang đẩy mạnh chiến lược nội địa hóa sản xuất để giảm thiểu rủi ro về thuế quan và tối ưu chi phí. Một số dự án đáng chú ý gồm:

Nhà máy Rayong (Thái Lan): Khánh thành tháng 7/2024, công suất 150.000 xe/năm. Đây là nhà máy đầu tiên của BYD được sở hữu hoàn toàn ngoài lãnh thổ Trung Quốc, sử dụng 10.000 lao động.

Các dự án tại Hungary, Brazil và Thổ Nhĩ Kỳ: Mỗi nhà máy dự kiến đạt công suất 150.000 xe/năm, bắt đầu hoạt động từ 2025-2026.

Một trong những yếu tố quan trọng giúp BYD vươn lên dẫn đầu ngành công nghiệp xe điện chính là chiến lược tích hợp chuỗi cung ứng pin. Công ty con FinDreams Battery Co. đang tập trung phát triển công nghệ pin lithium iron phosphate (LFP), với sản phẩm chủ lực là Blade Battery – nổi bật về độ an toàn và hiệu suất tối ưu.

Tính đến tháng 12/2023, FinDreams Battery đã trở thành nhà sản xuất pin EV lớn thứ hai thế giới, chỉ đứng sau CATL. Bên cạnh đó, BYD còn chủ động kiểm soát nguồn cung nguyên liệu thô bằng cách đầu tư trực tiếp vào khai thác khoáng sản. Trong năm 2023, hãng đã giành quyền khai thác lithium tại Brazil, mở rộng tầm ảnh hưởng ra ngoài Trung Quốc.

BYD cũng đang hướng đến thế hệ pin thể rắn, dự kiến ra mắt vào năm 2027. Công nghệ này hứa hẹn cải thiện mật độ năng lượng và độ an toàn, giúp hãng duy trì lợi thế cạnh tranh trong ngành xe điện toàn cầu.

BYD đã tận dụng thế mạnh sản xuất pin để xây dựng hệ sinh thái xe điện hoàn chỉnh, từ khai thác nguyên liệu thô đến lắp ráp xe thành phẩm. Việc kiểm soát chuỗi cung ứng giúp hãng giảm thiểu sự phụ thuộc vào bên thứ ba, hạn chế rủi ro do biến động giá cả và đảm bảo nguồn cung ổn định. Đồng thời, chiến lược sản xuất tiên tiến cũng giúp hãng duy trì hiệu suất cao ngay cả khi nhu cầu tăng vọt tại các thị trường quốc tế.

Ông Wang Chuanfu, nhà sáng lập kiêm chủ tịch BYD, từng nhấn mạnh: "Pin chiếm đến 40% chi phí sản xuất xe điện. Khả năng tự chủ trong lĩnh vực này chính là lợi thế cạnh tranh quan trọng nhất của chúng tôi."

Gã khổng lồ xe điện Trung Quốc đặt mục tiêu tăng gấp đôi doanh số bán hàng ngoài Trung Quốc lên hơn 800.000 xe vào năm 2025. Để đạt được điều này, BYD sẽ tiếp tục đầu tư vào sản xuất địa phương tại các thị trường chiến lược nhằm tránh rủi ro thuế quan và giảm chi phí logistics.

Với tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ, hệ thống sản xuất quy mô lớn và chiến lược kiểm soát chuỗi cung ứng chặt chẽ, BYD đang từng bước khẳng định vị thế của mình như một trong những nhà sản xuất xe điện hàng đầu thế giới, sẵn sàng thách thức Tesla và các đối thủ phương Tây trong cuộc đua xe năng lượng mới.

Gặp khó tại Việt Nam

Việc BYD mở rộng sang các thị trường mới và mở nhà máy ở Châu Âu, Bắc Mỹ, Nam Mỹ và Châu Á trong thời gian ngắn là rất ấn tượng.

BYD tiếp tục đẩy mạnh chiến lược mở rộng sản xuất tại khu vực Đông Nam Á với kế hoạch xây dựng một nhà máy quy mô lớn tại Indonesia. Dự án này có tổng mức đầu tư lên đến 1 tỷ USD, dự kiến đạt công suất sản xuất 150.000 xe mỗi năm. Đáng chú ý, chính phủ Indonesia đã tạo điều kiện thuận lợi cho BYD bằng việc miễn thuế nhập khẩu đối với xe ô tô của hãng, giúp BYD nâng cao sức cạnh tranh tại thị trường này. Trước đó, vào tháng 7/2024, BYD đã chính thức đưa vào hoạt động nhà máy sản xuất tại Thái Lan, đánh dấu bước tiến quan trọng trong chiến lược nội địa hóa sản xuất để tránh các hàng rào thuế quan trong khu vực.

So với các quốc gia Đông Nam Á khác, Việt Nam được đánh giá là thị trường còn nhiều dư địa phát triển trong lĩnh vực xe điện. Theo một nghiên cứu thị trường của Mordor Intelligence, quy mô thị trường xe điện tại Việt Nam ước tính đạt 2,93 tỷ USD vào năm 2025 và có thể tăng lên 6,69 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) dự báo ở mức 18% trong giai đoạn 2025-2030.

Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố, bao gồm nhu cầu ngày càng cao đối với các dòng xe tiết kiệm nhiên liệu, hiệu suất vận hành cao và thân thiện với môi trường. Ngoài ra, các chính sách thắt chặt về tiêu chuẩn khí thải, xu hướng giảm chi phí sản xuất pin, cùng với sự cải thiện của cơ sở hạ tầng sạc công cộng và các chính sách hỗ trợ từ Chính phủ, như trợ cấp và ưu đãi thuế, cũng là động lực quan trọng giúp thị trường xe điện tại Việt Nam mở rộng nhanh chóng trong giai đoạn 2024-2029.

Nhận thấy tiềm năng của thị trường Việt Nam, BYD từng có kế hoạch đầu tư vào lĩnh vực sản xuất xe điện tại đây. Cụ thể, vào tháng 5/2023, hãng đã công bố kế hoạch xây dựng một nhà máy lắp ráp xe điện với khoản đầu tư khoảng 250 triệu USD. Để hiện thực hóa dự án này, lãnh đạo của Gelex đã chuẩn bị một khu đất rộng 100 ha tại khu công nghiệp Phú Thọ để làm địa điểm xây dựng nhà máy. Tuy nhiên, kế hoạch này sau đó đã bị BYD tạm hoãn mà không có bất kỳ thông báo chính thức nào.

Việc BYD chần chừ trong quyết định đầu tư vào Việt Nam đặt ra nhiều câu hỏi về chiến lược của hãng đối với thị trường này. Một trong những nguyên nhân có thể đến từ các yếu tố liên quan đến chính sách ưu đãi đầu tư, hạ tầng hỗ trợ xe điện, cũng như sức cạnh tranh của các thương hiệu trong nước. Dù vậy, với đà phát triển mạnh mẽ của thị trường xe điện tại Việt Nam, khả năng BYD sẽ quay trở lại với một kế hoạch đầu tư điều chỉnh phù hợp hơn trong tương lai vẫn là điều hoàn toàn có thể xảy ra.

Tháng 7/2024, BYD đã chính thức gia nhập thị trường Việt Nam với ba mẫu xe Dolphin, Atto 3 và Seal.

Sau khi ra mắt tại thị trường Việt Nam, một trong những câu hỏi lớn mà người tiêu dùng đặt ra đối với BYD chính là kế hoạch phát triển hệ thống trạm sạc. Hiện tại, cơ sở hạ tầng sạc xe điện tại Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn hoàn thiện, chưa đạt mức độ phổ biến và thuận tiện như ở các thị trường phát triển. Điều này tạo ra rào cản không nhỏ đối với các hãng xe thuần điện như BYD khi muốn thuyết phục người dùng chuyển đổi từ xe xăng truyền thống sang xe điện.

Ngoài ra, tâm lý e ngại đối với xe Trung Quốc vẫn là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định mua xe của người tiêu dùng Việt. Sự kết hợp giữa vấn đề hạ tầng trạm sạc chưa hoàn thiện và định kiến về thương hiệu có thể khiến BYD gặp nhiều khó khăn trong việc mở rộng thị phần tại Việt Nam.

Khi được hỏi về chiến lược phát triển trạm sạc, BYD Việt Nam cho biết hãng đang hợp tác với các đối tác để triển khai hệ thống sạc phù hợp với điều kiện thị trường. Tuy nhiên, hãng chưa đưa ra lộ trình cụ thể về thời điểm hoàn thành và phổ cập hệ sinh thái sạc điện, khiến người tiêu dùng còn nhiều băn khoăn về tính thực tiễn của việc sử dụng xe BYD tại Việt Nam.

Bên cạnh vấn đề hạ tầng, chất lượng sản phẩm cũng là một thách thức lớn đối với BYD khi gia nhập thị trường Việt Nam. Trong thời gian qua, một số mẫu xe BYD xuất khẩu sang các thị trường như châu Âu, Trung Đông và Nam Á đã gặp phải những phản hồi tiêu cực liên quan đến chất lượng hoàn thiện và độ bền của sản phẩm. Những sự cố này có thể làm giảm niềm tin của người tiêu dùng Việt đối với thương hiệu, đặc biệt khi phân khúc xe điện vẫn còn tương đối mới và cần sự đảm bảo về độ tin cậy trong dài hạn.

Để thực sự chinh phục thị trường Việt Nam, BYD không chỉ cần một chiến lược phát triển hạ tầng sạc bài bản mà còn phải chứng minh chất lượng xe của mình đạt tiêu chuẩn quốc tế, đủ sức cạnh tranh với các thương hiệu lớn đã có mặt trên thị trường. Nếu không giải quyết được những lo ngại này, BYD có thể sẽ gặp nhiều trở ngại trong việc xây dựng niềm tin và mở rộng thị phần tại Việt Nam.

BYD chưa có kế hoạch phát triển hạ tầng trạm sạc tại Việt Nam.

BYD đã chính thức ra mắt tại Việt Nam với loạt sản phẩm gồm Atto 3, Seal, Dolphin, M6, Han và mẫu SUV cỡ D – BYD Tang. Tuy nhiên, bên cạnh danh mục sản phẩm đa dạng, chiến lược giá bán của hãng cũng đang là một chủ đề gây tranh cãi. Trong thời gian qua, BYD đã liên tục điều chỉnh giá tại các thị trường khu vực Đông Nam Á, đặc biệt là Thái Lan, nơi hãng triển khai chính sách giảm giá mạnh để cạnh tranh. Điều này đặt ra câu hỏi liệu BYD có áp dụng chiến lược tương tự tại Việt Nam hay không, khi mức giá xe điện tại thị trường trong nước vẫn cao hơn đáng kể so với Thái Lan.

Một vấn đề khác cũng khiến người tiêu dùng Việt Nam quan tâm là doanh số thực tế của BYD tại Việt Nam. Dù hãng có thể đạt được nhiều kỷ lục trên phạm vi toàn cầu, nhưng tại Việt Nam, doanh số bán hàng vẫn là một ẩn số do BYD không công bố số liệu chính thức. Điều này làm dấy lên những băn khoăn về mức độ chấp nhận của thị trường đối với thương hiệu xe điện Trung Quốc này.

BYD đang đối mặt với nhiều rào cản khi mở rộng tại Việt Nam. Trước tiên, tâm lý e ngại đối với xe Trung Quốc vẫn là một trở ngại lớn, đặc biệt khi BYD gia nhập thị trường muộn và chưa xây dựng được vị thế vững chắc. Thêm vào đó, không giống như một số thương hiệu khác đã đầu tư nhà máy sản xuất tại Việt Nam, BYD hiện chủ yếu phân phối xe theo hình thức nhập khẩu, khiến nhiều người đặt câu hỏi về cam kết lâu dài của hãng đối với thị trường trong nước.

Bên cạnh đó, giá bán của BYD cũng là một điểm gây tranh luận, nhất là khi thương hiệu này đã áp dụng chiến lược giảm giá quyết liệt tại nhiều quốc gia nhưng vẫn giữ mức giá khá cao tại Việt Nam. Ngoài ra, dù mới đây BYD đã công bố công nghệ sạc siêu nhanh, nhưng hãng vẫn chưa đưa ra kế hoạch cụ thể về việc phát triển mạng lưới trạm sạc riêng tại Việt Nam – một yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của xe điện tại bất kỳ thị trường nào.

Với những yếu tố trên, không khó hiểu khi người tiêu dùng Việt Nam vẫn còn dè dặt trước việc "móc hầu bao" để mua xe BYD, nhất là khi họ có nhiều lựa chọn khác an toàn hơn từ các thương hiệu đã khẳng định được chỗ đứng. Để thực sự thuyết phục khách hàng Việt Nam, BYD không thể chỉ dựa vào chiến lược giá mà cần có một kế hoạch phát triển dài hạn, thể hiện sự nghiêm túc và cam kết bền vững với thị trường. Nếu không, hãng có nguy cơ bị xem như một thương hiệu chỉ đến và đi thay vì một cái tên thực sự gắn bó với ngành công nghiệp ô tô Việt Nam.